İnsanın “Buradaydım, sana bunları bıraktım.” demek istediği noktada yazmak gün yüzüne çıkmıştır. Harfler, cümleler ve destanlar, kil tabletler taş oymalar kendini bugüne dek getirmeyi başarmıştır. Bu yazılar sayesinde günümüze kadar ulaşan bazı eserler mevcuttur. Bu eserler tarih sayfalarını aydınlatırken, kökenlerimiz hakkında bizlere bilgi vermektedir. Göktürk Alfabesi ise tarihe Türklerin ilk kullandığı alfabe olarak geçmiştir. Tarihimizin önemli yol göstericilerinden biri olan Göktürk Alfabesi Göktürk isimli Türk topluluğunun yaşadığı dönemlerde kullanılmıştır. Göktürk Alfabesine dair bildiklerimizi gelin hep birlikte hatırlayalım.
Yaradılış beraberinde anlam arayışında beraberinde getiriyor. İnsanlık ilk çağlardan beri duvara çizdiği resimle, kazıdığı kendi dilinde harfler ve metinler ile anlaşılmak istiyor. İz bırakma duygusu bu dünyada bende vardım düşüncesi insanlarda eser bırakma ihtiyacı doğuruyor. İnsan tükettiği kadar da üretmek istiyor. İşte bu tarz ihtiyaçlarda yazı her zaman en iyi aktarım ve üretme mekanizması olarak devreye giriyor.
Göktürk Alfabesinin Önemi
Kullanılan dil ve alfabe kültür için taşıyıcı bir unsurdur. Yaşanılan döneme ait unutulmak istenmeyen dönemlerin ve önemli olayların aktarılmasında kullanılır. İşte Göktürkler tarihimiz ve yaşamsal düzenleri hakkında bilgileri bizlere Göktürk Alfabesi ile aktarmışlardır. Bu aktarım kültür köklerimizi çok eskiye dayandırmaktadır çünkü Göktürk Alfabesi, Türklerin ilk kullandığı alfabedir. Konar göçer yaşamdan ziyade yerleşik hayatın belirtilerinden olan alfabe ve yazı kullanımı tarihimizin dönemleri hakkında bizlere yardımcı olur.
Günlük yaşam düzeni oturduktan ve temel ihtiyaçlar karşılandıktan sonra ortaya çıkan yazma aktarma ve kayıt tutma gibi ihtiyaçlar Göktürk Alfabesi ile günümüze aktarılmıştır. Orhun Abidelerinin, Göktürk alfabesi ile yazılması ve ünlerinin ulusal tarih sayfalarında bulunması Göktürk Alfabesi sayesinde mümkün olmuştur.
Göktürk Alfabesi ve Orhun Yazıtları
Hepimizin tarih derslerinde mutlaka işlediği ve kulağında kalan Orhun Yazıtlarından bahsedelim biraz. Orhun Yazıtları, Göktürk Alfabesi ile yazılmıştır. M.S 8. Yüzyıla kadar eski olduğu dile getirilen yıldızlar o dönemin sosyal yaşantısıyla ilgili ipuçlarını barındırmaktadır. Sosyal yaşam ve kişiler arası ilişkiler hakkında dipnotlar barındıran abideler Türkçenin dilbilgisi tarihi içinde oldukça önemlidir. Günümüze kadar kullanmış olduğumuz alfabelerin atası olan Göktürk alfabesi dilbilgisi ve noktalama işaretlerindeki gelişim ve düzenin gelişimine zemin oluşturmuştur.
Dönemin hükümdarlarından Bilge Kağan ve Kül Tigin tarafından yazdırılan yazıtlar yazıldığı tarihten yüzyıllar sonra anlaşılmaya başlanmıştır. Bilge Kağan’ın yeğeni, Yollıg Tiğin tarafından tarihe kazınılan bu harfler yıllar sonra Moğolistan’da bulunan Orhun Vadisinde keşfedilmiştir. Türkler olarak tarihimizde birçok coğrafya da yaşadığımızın da izlerini beraberinde getiren Orhun Yazıtları 1893 yılına kadar gizemini korumuştur. Göktürk Alfabesi ile yazılan ve ilk yazılı eser olarak kabul edilen Orhun Yazıtlarının gizemini aralayan ise Danimarkalı dil bilimci Vilhelm Thomsen’dır. Orhun yazıtlarının üstündeki tozu Rus Türkolog Vasili Radlof yardımı ile kaldıran Thomsen Orhun Yazıtlarını tarihimize kazandırmıştır.
Göktürk Alfabesinin Özellikleri
Her millet kendine özgü dilini bulunduğu coğrafyada yeşertir ve olgunlaştırır. Dil, coğrafya ve kültür birbirlerini tamamlayıcı unsurlardır. Hepsi birbirinden etkilenir ve birbirine bağlıdır. Dil bir millet için kültür aktarım aracı ve milli bir göstergedir. Dilin aktarımında kullanılan alfabe ve yazım kuralları ise o millet hakkında bilgiler sunar. Göktürkler döneminde kullanılan ve tarihimizin ilk alfabesi olan Göktürk Alfabesinin özelliklerine bir göz atalım:
- Günümüzde yazılarımıza soldan başlar sağa doğru devam ederiz. Göktürk alfabesi ise tam tersi şeklindedir, sağdan sola şeklinde kayıtlara geçmiştir.
- Ünlü ve ünsüz harfler o dönemde de vardı. 38 harften oluşan Göktürk Alfabesinde yalnızca 4 harf ünlü kabul edilmiştir.
- Sondan eklemeli bir dil olan Türkçe, bu özelliğini yüzyıllardır koruyor. Göktürk Alfabesi ve dil bilgisinde de kelimeler son heceye ekler ile üretilir. Göktürk Alfabesinde de heceleme kuralı görülmüştür.
- Büyük harf ve küçük harf kuralının olmadığı o dönemlerde Göktür Alfabesinde sadece “:” bulunurdu. Kelimeler arasına konan bu işaret günümüzde diyaloglarda ve açıklamalardan önce kullanılmaktadır.
- Sessiz harfler tek ses yerine çift sese denk kabul edilebilirdi.
Dilerseniz Devşirme sistemi nedir? sorusunu cevaplamış olduğumuz içeriğimize de ulaşabilirsiniz.
Bu tarz özellikleriyle dil tarihimizin zeminini hazırlayan Göktürk Alfabesi, Türk tarihi için önemlidir. Bir milletin var olması diline bağlıdır ve bu özelliğini korumalıdır. Sesiniz nasıl çıkarsa insanlar sizi öyle duyar ve dil tarih sahnesinde sesinizin çıkması için kullanmanız gereken en önemli unsurlardan biridir. Büyük coğrafyalara yayılmış, birçok medeniyet ile harmanlanmış ve günümüze kadar ulaşan Türkçe’mize sahip çıkmak ve geliştirmek dileğiyle.
