Saptama Nedir? Türkçe kuşkusuz ki, tahmin ettiğimizden daha karmaşık ve zengin bil dil. Hemen hemen her kavramı ifade etmek için bir kelime ya da kelime öbeği bulunuyor. Buna örnekler görebilmek için çevrenizdeki en yakın Türkçe metni açıp, birkaç satır okumak bile yeterli. Türkiye’nin coğrafi konumu dolayısıyla birçok farklı dilden yüzyıllarca beslenmiş, beslenmeye de devam ediyor. Bu kadar yetkin bir dilde günlük dilde sıklıkla kullandığımız kelimeler bulunuyor. Öyle ki, çoğu zaman aslında bu kelimelerin gerçek manasını bile bilmiyoruz. Bu kelimelerden biri de “saptama”. Saptama kelimesi günlük dilde çoğu zaman farklı bir bağlamda kullanılsa da Türk Dil Kurumu tarafından farklı tanımlanıyor.
Saptama Nedir TDK
Türkiye’de her ne kadar sözlük kullanımı pek yaygın olmasa da hemen hemen her birimiz TDK’den (Türk Dil Kurumu) en az bir kez faydalanmışızdır. Türkçe’de “sözlük anlamı” denilince ilk başvurulan kaynak TDK’dir. Peki Türk Dil Kurumu “saptama” kelimesini nasıl tanımlıyor? Gelin hep birlikte göz atalım. TDK’ye göre saptama, “bir şeyin durumu, niteliği, niceliği üzerine kesin bilgi edinmek ya da bir şeyi belirgin kılmak, belirginleştirmek, kesinleştirmektir.” Bu bağlamda bakıldığında saptama kelimesi “tespit etmek” ile karıştırılabilir. Ancak dikkat! “Saptama” ve “tespit etmek” tam olarak aynı anlama gelen kavramlar değil.
“Tespit etmek”, bir durumu kuşkuya düşürmeyecek biçimde göstermek anlamına gelmektedir. Yani, “saptama” kelimesinde konunun ana hatlarını keskinleştirmek yer alıyor. “Tespit etmek” kelimesinde ise gizemini koruyan bir meseleyi ortaya çıkarmak…
Saptama Cümleleri Nelerdir?
Saptamanın ne olduğuna genel bir bakış attıktan sonra şimdi nasıl karşımıza çıktığına bakacağız. Türkçede bir tümce, bilimsel ifadeler gibi hipotezler içerdiğinde bu bir saptama olur. Örneğin, “Yemekten önce 1 bardak su içmek erken doymanıza yardımcı olur.” tarzında bir tümce saptama cümlesidir. Saplama cümleleri yargı bildiren cümlelerdir.
Saptama nasıl yapılır?, saptama cümlelerinin arka planında çoğunlukla bilimsel çalışmalar bulunur. Örneğin bir istatistik analiz sonrası elde edilmiş bir veri, saptama cümlesidir. Bununla birlikte deney ve gözlem de saptama cümlelerinin arka planlarını oluşturabilmektedirler.
Saptama içeren bazı cümleler şöyle sıralanmaktadır:
- Sabah gün doğumunu seyretmek epifiz bezini aktifleştirmektedir.
- D vitamini almak için sadece bileklerinizi Güneş ışığına maruz bırakmanız yeterlidir.
- Fazla şeker yemek karın ağrısına sebep olmaktadır.
- Ekrana çok yakından bakmak göz bozukluğuna sebep olur.
- Her gün 1 kaşık sirke içmek cildi güzelleştirir.
- Haftada 1 kez saça Hindistan cevizi yağı maskesi yapmak saçı nemlendirir.
- Günde 1 avuç ceviz yemek beyni çalıştırır.
Bu ve bunun gibi birçok cümle saptama cümlesi olarak karşımıza çıkmaktadır.
Saptama Cümleleri Nasıl Fark Edilir?
Saptama nedir?, saptama cümlelerini ayırt edebilmenin yolu oldukça zordur. Lise ve üniversiteye giriş sınavlarında birçok öğrenci, bu ayrımı yapamadıklarından puan kaybetmektedirler. Ancak mesele sandığınız kadar karışık değil…
Saptama cümlelerini ayırt edebilmek için önce cümlenin yapısına bakılması gerekmektedir. Eğer cümle kesin bir yargı bildiriyorsa, o cümle saptama cümlesidir. Bununla birlikte, saptama cümleleri eminlik içermektedirler. Neden ve sonuç ilkesini gözlemleyebileceğiniz bilimsel literatüre uygun cümleler olarak karşımıza çıkarlar. Gördüğünüz gibi, her ne kadar zor gibi dursa da saptama cümlelerini tespit etmek oldukça basit.
Saptama Cümlesi İçeren Sınav Soruları
Özellikle lise ve üniversiteye giriş sınavlarında öğrencilerin en korktuğu derslerden birisidir, Türkçe. Türkçe, dilbilgisi bağlamında oldukça zorlayıcı görünse de aslında oldukça kolay öğrenilen bir dildir. Ana dili Türkçe olan öğrencilerin korkulu rüyası ise belli: Paragraf soruları. Paragraf soruları uzun ve dolaylı anlatımlarla öğrenciyi metne hâkim hale getirmeyi amaçlar. Birçok paragraf sorusu zorlayıcı uzun cümleler ile öğrencinin adeta sabrını sınamaktadır.
Saptama nedir?, Uzun ve sıkıcı paragraf sorularıyla baş edebilmenin yolu ise oldukça basit: Küçük yaşta kitap okuma alışkanlığı kazanmış olmak. Kitap okuma alışkanlığı hayatınızın birçok alanında faydasını göreceğiniz bir şeydir. Uzun paragraf sorularını sular seller gibi okumanın ve kolayca çözmenin sırrı düzenli kitap okumada yatmaktadır.
Bununla birlikte kitap okuma alışkanlığı kazanabilmiş bir öğrenci, kolaylıkla saptama cümlelerini tespit edebilir. Bunu zaman zaman cümleye sorular sorarak, zaman zaman ise cümlenin yapısına bakarak yapar. Çoğu zaman o alışkanlığın getirisi olarak kendiliğinden gelişen bir dil yeteneğine de sahip olacaktır.
Saptama cümlelerini tespit etmenin en basit yolu ise yukarıda belirttiğimiz gibi cümle yapısına bakmaktır. Bir cümlenin yargı bildiriyor olması ve bir çıkarsamaya dayanması, o cümleyi saptama cümlesi yapmaktadır. Bilimsel bilgiler veren cümleler saptama cümleleridir. Unutmayalım ki, bilimsel bilginin doğru olup olmaması önemli değildir! Önemli olan, cümlenin kesinlik bildiriyor olmasıdır.
