Halk arasında uyku hastalığı olarak da bilinen narkolepsi, normalin dışında uyku atakları, uyku hali olarak tanımlanan durumların görülmesine sebep olan bir hastalıktır. Gün içinde hayatın normal akışı sürerken ani uyku ataklarının gelişmesiyle ortaya çıkan bu kronik uyku bozukluğu, kişinin hayatını büyük oranda olumsuz etkilemektedir. “Narkolepsi nedir?” sorusunun yanıtı ve daha fazlası yazımızda.
Narkolepsi problemi iki farklı biçimde görülebilir. Katapleksi adı verilen ani kas tonusu kaybı şeklinde görülebilen tip 1 narkolepsi, güçlü duydular sonucu ortaya çıkmaktadır. Ayrıca katapleksi dışında normal ve bir etkiye bağlı olmadan ortaya çıkan uyku haline tip 2 narkolepsi denir. Narkolepsinin insanlarda görülmesi 10 ile 30’lu yaşlar arasında görülebilmektedir.
Narkolepsi Belirtileri
Hayatın olağan akışı içinde günlük hayatı bölerek ortaya çıkan uyku atakları, yorgunluk hissi gibi sorunlar, genel tanımıyla narkolepsi hastalığının belirtileri olarak ortaya çıkan durumlardır. Bu gibi durumlarda genellikle bireylerde kuvvet kaybıyla birlikte ani uyku atakları görülür. Hastaların atak anında kas gevşemeleri yaşayarak olduğu yerde uyuklama haline geçtiği görülür. Ayrıca narkolepsi sonucu karabasan olarak bilinen uyku felci görülmesi de bu hastalığın belirtilerinden biri olarak sayılır. Narkolepsi belirtilerini aşağıdaki gibi sıralayabiliriz:
- Sürekli ve geçmeyen yorgunluk hali
- REM uykusu bozukluğu (karabasan)
- Kuvvet kaybı
- Ani uyku atakları
- Uyku öncesi ya da sonrası halüsinasyon
- Bakışlarda donuk ifadeler
Narkolepsi Hastalığının Nedenleri
Uyku farklı evrelerden oluşan bir süreçtir. Uyku evresi; Non – REM ve REM olarak iki ayrı biçimde görülür. Non – REM uykusu, toplamda 4 evreden oluşan bir süreçtir. Uykuyu oluşturan bu evreleri aşağıdaki gibi sıralayabiliriz:
- Evre 1: Bu evrede uyku bastırmaya başlar ve kişi uyandırıldığında uyku halinde olduğunun farkında değildir.
- Evre 2: İkinci evre, kişinin uykuda olduğunu idrak edebileceği bir aşamadır.
- Evre 3: Bu aşamada uyku ilerler ve beyin dalgaları yavaşlamaya başlar.
- Evre 4: Bu aşamayla beraber beyin dalgaları daha yavaş bir duruma geçer ve sonrasında ise Non REM durumundan REM durumuna geçilir.
Yukarıda sıralanan aşamalar kişinin, normal bir uykuya geçişi olarak değerlendirilir. Narkolepsi hastası olan bireyler ise Non – REM aşamasını atlayarak doğrudan REM evresine geçer.
Tip 1 narkolepsisi, kişilerde hipokretin oranının düşük olması nedeniyle görülmektedir. Hipokretin hormonu, kişide REM uykusunu düzenleyen nörokimyasal olarak bilinmektedir. Hipokretin düzeyinin düşüklüğü narkolepsi sorunu yaşayan bireylerin birçoğunda görülen bir problemdir. Bu hormonun vücutta eksilmesinin otoimmün reaksiyon sonucu gerçekleştiği düşünülmektedir. Narkolepsinin kalıtımsal bir hastalık olma ihtimali ise %1 oranında görülmektedir.
Narkolepsi Teşhisi
Narkolepsi teşhisi hastada görülen ani uyku hali ve kas tonusu kaybı durumlarında alanında uzman bir nöroloji doktoru tarafından kolaylıkla teşhis edilebilir. Bu aşamadan sonra uyku analizi gerçekleştirilir. Hasta hikayesi geçmişe dönük olarak incelenir ve Epworth Uykululuk Ölçeği adlı test üzerinden hastadan bilgiler alınır. Bu aşamada hastanın aşağıdaki durumlardan hangisinde uyku hali yaşadığı sorulur:
- Gün içinde oturduğu yerden uyuklama
- Televizyon izlerken uyuklama
- Kitap okurken uyuklama
- Sinema, tiyatro gibi aktivitelerde uyuklama
- Sohbet ederken uyuklama
- Araç kullanırken uyuklama
- Bir saati aşmayan yolculuklar sırasında uyuklama
Sorulara verilen yanıtlar ise aşağıdaki seçenekler arasından alınır:
- Mutlaka uyuklarım.
- Genelde uyuklarım.
- Bazen uyuklarım.
- Hiç uyuklamam.
Bu soruların yanıtlarına göre kişinin narkolepsi teşhisi kolaylıkla konur. 10 puan altı, normal değerlendirilirken 10 – 15 aralığındaki puanlar artmış olan uykululuk hali olarak bulgulanır. 16 puan ve üzeri için ise tehlikeli sonuçlar doğurabilecek narkolepsi boyutu olarak değerlendirilir. Bir diğer teşhis yöntemi ise uyku günlüğü tutmaktır.
Ayrıca narkolepsi teşhisi için elektrotlar bağlanarak kişinin uyku aşamaları gözlemlenir. Bu testle kas aktiviteleri, göz – vücut hareketleri, beyin dalgaları gibi fonksiyonlar incelenerek uyku halinin hangi düzeylerde gerçekleştiği tespit edilir. Son olarak HLA tespiti için yapılan kan testiyle teşhis neticelendirilir.
Narkolepsi Tedavisi Nasıl Yapılır?
Kişiden kişiye değişkenlik gösterebilen uyku süreci genel olarak 8 saat sürer. Ancak daha az ya da daha fazla uyku süreci ile yaşayan insanlar da bulunmaktadır. Uç sayılabilecek olan dilimlerin ötesinde 6 saatten daha az ya da 10 saatten daha fazla uyuyan insanların uyku problemi yaşadığı söylenebilir. Bu iki durumun da yaşanmaması için uyku hijyeninin sağlanması gerekmektedir. Uyku hijyeninin sağlanması ise aşağıdaki adımların uygulanması ile gerçekleştirilebilir:
- Uyuma alanının temizliği en önemli unsurlardan biridir.
- Beslenmede potasyum dengesi korunmalıdır.
- Akşamları belirli bir saatten sonra özellikle uykudan birkaç saat önce yemek kesilmelidir.
- Kişiye uygun boyut ve özelliklerde yatak, yorgan ve yastık seçimine dikkat edilmelidir.
- Gündüz uykularında 45 dakikanın üzerine çıkılmamalıdır.
- Uyuma alanında kitap okunmamalıdır.
- Sıcaklık ve havalandırma uygun bir şekilde ayarlanmalıdır.
Dilerseniz Corpus Callosum Nedir? sorusunu cevapladığımız içeriğimizi de ziyaret edebilirsiniz.
Uyku hijyeni için gerekli bütün şartların yerine getirilmesi halinde sorun devam ediyorsa mutlaka doktora başvurulmalıdır. Bu durumda narkolepsi teşhisi konduğunda hastalık için ilâç tedavisi uygulanmaktadır. Kimi anksiyete ilâçları ve baş ağrısı ilâçları da bu hastalığın tedavisinde etkili olabilmektedir. Kişide hipertansiyon ve diyabet hastalıkları doktora bildirilmelidir. Ayrıca ilaç tedavisi ile beraber hastanın yaşam tarzını değiştirmesi de oldukça önemli bir etkendir.
