2000lerin sonunda hayatımıza girmiş olsa da çoğumuz kripto paraları ya da bu kavram içindeki terimleri 2010ların ortalarında duymaya başladık. Hala birçok internet kullanıcısı için oldukça yabancı olan kripto para kavramı aslında oldukça uzun bir süredir hayatımızın bir parçası ve gelecekte de bu yükseliş artarak devam edecek gibi duruyor. Bu yüzden insanlar da her gün daha fazla “Kripto para nedir?” diye sormaya başlıyorlar. Bu yazımızda da kripto para kavramına ve nasıl ortaya çıktığına bakacağız. Hem teknolojinin bu çok yeni olmayan yüzünü tanımış olacağız hem de bu teknoloji ile uğraşmak isteyen internet kullanıcıları için kabaca bir yol haritası çizmiş olacağız.
Kripto para, bir para birimi olarak düşünülmeli. Mal veya hizmet satın almakta kullanılan dijital ve merkezi olmayan bir para birimidir. Online bankacılıkta olduğu gibi kripto paralarda da kriptoloji yoluyla kullanıcıların kendi bilgileri yanında hesap bilgilerini de anlaşılmaz bir koda dönüştüren matematiksel bir yöntem kullanılır. Kripto paranın tarihi bu yöntemi anlamada önemli bir yer tutmaktadır.
Kripto Paranın Tarihi
Kripto para kavramını anlayabilmek için öncelikli olarak tarihine bakmamız gerekir. Kripto ismi aslen kriptolojiden gelmektedir. Yani kriptolojinin de ne olduğunu bilmekte fayda var. Kriptoloji, şifreleme bilimi olarak anlatılabilir. Herhangi bir verinin belli bir sistem çevresinde şifrelenerek güvenli bir ortamda bir alıcıya gönderilmesi ve alıcının şifrelenmiş veriyi çözerek veriyi alması süreci olarak da anlatabiliriz.
Kripto paralar 2000lerin sonunda ortaya çıkmış gibi gözükse de aslında tarihte daha önceden benzer girişimlerin olduğu görülmektedir. 1983 tarihinde Amerikalı bir kriptograf olan David Chaum, eCash isimli bir elektronik para sistemi kurarak bu sistemin başlangıcını yapmıştır. Daha sonra 1990 tarihinde yine benzer bir çalışma ile DigiCash isimli bir elektronik para şirketi kurarak bu çabasını devam ettirmiştir. Kripto para terimi ise kayıtlara ilk olarak 1998’de bilgisayar mühendisi olan Çinli Wei Dai’nin elektronik para sistemi(b-money) icadıyla geçmiştir.
Sene 2008’e geldiğinde yaşanan ekonomik kriz sonrası bireylerin devletlere ve bankalara olan güveni azaldığından ötürü merkezi otoritelerin kontrolünden uzak olacak yatırım yöntemleri araştırmaya başladılar. Bu sırada “white paper” olarak adlandırdığımız bir makale yayınlandı. Bu makalenin başlığı da bugün en çok duyduğumuz kripto para olan Bitcoin’in adını taşıyordu. Makale dışarıdan bir para sistemi anlatıyor olsa da aslen merkezsiz, herkesin katılımcı olabileceği finansal bir sistemi işaret ediyordu. Böylece bitcoin isimli ilk kripto para Satoshi Nakamoto lakaplı gerçek kimliği belli olmayan kişi veya kişiler tarafından geliştirilip yayınlandı.
Kaç Kripto Para Vardır?
İlk kripto paralar ve günümüzdeki en büyükleri de Bitcoin ve Etherium olarak karşımıza çıkmaktadır. Ancak şu an günümüzde 9.000’den fazla kripto para bulunmaktadır. Bunlardan bazıları kripto paraların olması gerektiği gibi merkezsiz olmaktan uzak birtakım gruplara veya şirketlere ait olarak da karşımıza çıkabilmektedir. Bazı kripto para birimlerini şu şekilde listeleyebiliriz:
- Litecoin
- Dash
- Dogecoin
- IOTA
- Ripple
- Cardano
- Tether
- Zcash
Blockchain Nedir?
Kripto paralar için merkezsiz olduklarını söylemiştik. Böyle olmasını sağlayan ve kripto paraları online bankacılık gibi sistemlerden ayıran teknolojiye blockchain diyoruz. Kripto paraların kaydedildiği bir altyapı olarak karşımıza çıkıyor. Bitcoin bu teknolojinin ilk olarak kullanıldığı yerdir. Daha sonra Etherium da kullanmaya başlasa da sadece kullanım olmaktan çıktı.
Zamanla para ödeme ya da para gönderme tarzı bir işlem olayından ziyade diğer bütün bankacılık hizmetlerinin de yapılabileceği bir teknoloji haline geldi. Bu sayede enerji sektöründe merkezi bir varlık olmasına gerek bırakmadan üretim yapılabilmesinden lojistik sektöründe bu işlerin koordine edilmesine kadar her türden kaydın herhangi bir otorite olmaksızın ya da herhangi merkezi bir alan tarafından kontrol edilmeksizin yapılabileceği bir finansal yapı inşa edilmiş oldu.
Kripto Para Nasıl Üretilir?
Bu konuda bilmeniz gereken ilk temel şey kripto paraların üretimlerinin belli bir sınırı olduğudur. Bitcoin için bir örnek vermek gerekirse, yayınlanan ilk protokollerinde “21 milyon bitcoin bulunabilir.” diye bir madde yer alır. Yani bundan fazlası üretilemez. Bu yüzden Bitcoin’e olan rağbet artmakta çünkü bulunması zorlaşmaktadır. Bundan dolayı da para birimi daha küçük birimlere bölünmektedir.
Dilerseniz Beta Coin nedir? sorusunu cevapladığımız içeriğimizi de inceleyebilirsiniz.
Üretim konusuna geri dönecek olursak, madencilik ya da mining dediğimiz yöntem ile birlikte sağlanmaktadır. Bu üretim, kripto paraların kendisi gibi dağınık bir şekilde yapılmaktadır. Yani kullanıcılar kendi üretimlerini kendileri yapmaktadır. Burada bahsettiğimiz fiziksel bir madencilik değildir ancak teorik olarak benzemektedir. Kripto para üretmek için kullanıcıların matematiksel problemleri kullandıkları yazılımlar aracılığı ile çözmeye çalışırlar ve bu işlem sonucu kripto para ortaya çıkar. Bütün kullanıcıların çözme ve üretme hakkı olduğu için en çok çalışanın en çok para ürettiğini söyleyebiliriz. Ancak bu üretim miktarı internet ve işlemci gücünüze göre değişmektedir. Siz de yeterli internet bağlantısı ve işlemci gücüne sahip olarak kripto para üretebilirsiniz. Kripto para nedir? sorusunu cevapladığımız içeriğimiz bu şekildeydi.
