Canlıların ortak özellikleri, çevrenizdeki dünyaya baktığınızda, gördüklerinizi pek çok farklı şekilde sınıflandırabilirsiniz. Bu sınırlandırmalar arasından en geniş olanlardan biri ‘canlı’ ve ‘cansız’dır. Günlük hayatta karşılaştığımız şeylerin neredeyse tamamını çok kolay bir şekilde canlı ya da cansız sınıfına yerleştirebiliriz. Ancak bazı durumlarda bu tahmin ettiğinizden çok daha zor olabilir. Bilim insanları herhangi bir şeyin canlı olup olmadığına karar veremediklerinde birkaç kritere bakarlar. Bu kriterler canlıların ortak özellikleridir. Eğer araştırılan madde bu ortak özelliklerin tamamına sahipse canlıdır. Dilerseniz bu özelliklerin tamamına birlikte göz atalım…
Hücresel Yapı
Dünya üzerindeki bütün canlılar “hücre” adını verdiğimiz küçük yapı birimlerinden meydana gelmektedir. Bu hücreler bir araya gelerek dokuları, organları, sistemleri ve organizmaları oluşturur. Bazen canlılar milyarca hücrenin bir araya gelmesi ile oluşurken bazen de yalnızca tek bir hücreye sahip olurlar. Her canlıdaki hücre bir diğerinden farklı yapıya sahip olabilir. Ancak yine de bütün canlılar hücrelerden oluşmaktadır. Bu durumda hücresel yapının varlığı canlıların ortak özelliği olarak kabul edilmektedir.
Beslenme
Her türdeki canlı yaşamsal faaliyetlerine devam edebilmek adına bir miktar enerjiye ihtiyaç duyar. Bu enerjilerini karşılamak için ise beslenirler. Elbette ki her canlının beslenme ihtiyacı bir diğerinden farklıdır. İnsanlar ya da hayvanlar beslenmek için yemek yerken bitkiler güneş ışığını tercih eder. Hatta yemek yiyerek beslenen canlılar bile birbirlerine göre farklılaşır. Çünkü etçil, otçul ve hepçil gibi farklı beslenme türleri mevcuttur. Yine beslenme bütün canlıların sahip olduğu bir özelliktir.
Solunum
Canlıların yaşamsal faaliyetlerini devam ettirebilmek için ihtiyaç duydukları bir diğer şey ise solunumdur. Çünkü solunum da enerji elde etmeyi sağlayan bir başka yoldur. Tıpkı beslenmede olduğu gibi solunumda da farklı tarzlar mevcuttur. Kimi canlılar solunum yapabilmek için oksijene ihtiyaç duyarlar ve karşılığında karbondioksit üretirler. Bunun yanı sıra bitkiler ise fotosentez yoluyla solunum yaparlar ve oksijen üretirler.
Boşaltım
Canlıların özellikleri her bir canlının vücudunda pek çok yaşamsal faaliyet gerçekleşir. Bu faaliyetlerin sonucunda ise elbette ki atık madde üretilir. Canlıların sistemlerinde yer alan döngüleri devamlı olarak gerçekleştirebilmeleri için ise bir noktada bu atık maddelerden kurtulmaları gerekir. Buna ise boşaltım adı verilir. Elbette ki boşaltım her canlıda aynı şekilde çalışmaz. Ancak yine de canlıların en çok bilinen ortak özelliklerindendir.
Hareket
Canlıların en temel ortak özelliklerinden biri hareket olarak kabul edilmektedir. Çünkü her bir canlı, türünden bağımsız olarak hareket etmektedir. Bu hareket eylemi kimi zaman istemli kimi zaman ise istemsiz bir şekilde gerçekleşir. Ancak yine de her canlı belirli eylemleri gerçekleştirir ve bu eylemler sonucunda hareket etmiş olur. Örneğin; bitkiler güneşe yönelebilir, mantarlar büyüyebilir, çiçekler açabilir ve hayvanlar koşabilir. Bütün bunlar canlıların hareketine birer örnektir.
Uyaranlara Tepki
Buna aynı zamanda refleks adı da verilebilir. Bu uyaranlara tepki ya da refleks her zaman aynı hızla ve şekilde gerçekleşmez. Örneğin bir insana ya da hayvana vurduğunuzda ani olarak geri çekildiklerini görebilirsiniz. Bitkilerin ise uyaranlara tepkisi daha yavaş bir şekilde gerçekleşir. Bitkiler temel ihtiyaçlarının var olmadığı bir ortama zaman içerisinde solarak tepki verirler. Ayrıca bazı bitkiler dokunduğunuzda solma ya da sararma gibi tepkiler de oluşturabilir. Bu ortak özellik bazı kaynaklarda “duyarlılık” adıyla da belirtilmektedir.
Metabolizma
Canlıların hücresinde ya da hücrelerinde aktif olarak birtakım faaliyetler gerçekleşir. Bu faaliyetler belirli bir sistemin bir parçası olabileceği gibi düzensiz amaçlara yönelik eylemler de olabilir. Örneğin çok hücreli canlılarda hücrelerin parçalanması ya da yeniden oluşması sıklıkla rastlanabilen durumlardır. Bu durumların tamamı hücrelerin aktifliği ya da üretkenliği olarak adlandırılabilir. Bu aktiflik ise metabolizmanın bir özelliğidir. Bütün canlılar belirli bir metabolizmaya sahiptir. Bu metabolizmalar sayesinde sindirim, boşaltım ve solunum gibi sistemler sorunsuz bir şekilde çalışır.
Üreme
Canlıların vücudunda bulunan hiçbir hücre sonsuza kadar var olabilecek dayanıklılığa ya da sürekliliğe sahip değildir. Bu nedenle bu canlılar nesillerini ve soylarını devam ettirebilmek adına üreme eylemi gerçekleştirirler. Üreme sonucunda canlılar kendi kopyalarından ya da benzerlerinden var etmiş olurlar. Elbette ki her canlı, farklı bir üreme sistemine sahiptir. Yine aynı şekilde her hücrenin de farklı bölünme şekli var olabilir. Ancak canlının ya da hücrenin türü her ne olursa olsun üreme işlemi muhakkak gerçekleşir. Tek hücreli canlılar dahi üreyebilme yeteneğine sahiptir. Bu durumda üreme de canlıların ortak özellikleri arasında kabul edilmektedir.
Büyüme ve Gelişme
Canlı kategorisinde yer alan her şey zaman içerisinde büyüme ve gelişme göstermektedir. Çünkü canlı hücrelerden meydana gelen organizmaların tamamı devamlı olarak aktif olan birtakım faaliyetler gerçekleştirir. Bu faaliyetler sonucunda ise hücrelerde değişiklikler oluşur. Oluşan bu değişikler ise canlının büyümesi ya da gelişmesi olarak adlandırılabilir. Örneğin; insanların, hayvanların ya bitkilerin zaman içerisinde boyu uzayabilir. Diğer canlılar da kendilerine has şekillerde büyüme özellikleri sergilerler. Bu nedenle canlıların ortak özelliklerinden bir diğeri ise büyüme ve gelişme faaliyetidir. Canlıların ortak özellikleri nelerdir? sorusuna bu şekilde cevap vermeye çalıştık.
