“İstanbul sözleşmesi nedir?” sorusu ile son günlerde pek çok kez karşılaşmış olabilirsiniz. Biz de sizin için en net ve doğru şekilde bu sözleşmeyi açıklamaya çalıştık. Bu sözleşme; Kadınlara Yönelik Şiddet ve Ev İçi Şiddetin Önlenmesi ve Bunlarla Mücadele Hakkındaki Avrupa Konseyi Sözleşmesi ya da kısaca İstanbul Sözleşmesi olarak bilinir. İstanbul Sözleşmesi, 11 Mayıs 2011’de imzaya açılmış, 14 Mart 2012’de ise onay almıştır. Ardından 1 Ağustos 2014’te yürürlüğe girmiştir.
Sözleşme, kadın erkek eşitliğini esas alarak kadına yönelik şiddeti ortadan kaldırmayı amaçlamaktadır.
İstanbul Sözleşmesi’nin temel amacını şu maddelerle ilişkilendirebiliriz:
- Kadınları aile içi veya dış ortam fark etmeksizin şiddetin her türlüsünden koruyarak mücadele etmek ve şiddeti tamamen ortadan kaldırmak
- Kadın ve kız çocuklarına karşı yapılan her türlü ayrımcılığı ortadan kaldırmak için katkıda bulunmak, kadınları bilinçlendirerek kadın erkek eşitliğinin önemini kavratmak
- Şiddet gören kadınları imkanlar dahilinde koruyarak desteklemek
- Kadına şiddete karşı mücadele konusunda tüm kurum ve kuruluşların iş birliği yapabilmesine ön ayak olmak
Son olarak 20 Mart 2021 tarihinde açıklanan Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’ne göre Türkiye, İstanbul Sözleşmesi’nden çekilmiştir. İletişim Başkanlığı’nın yaptığı açıklama ise birçok tartışmaya yol açmıştı. Duyuruya göre eşcinselliği normalleştirme amacında olan kesim, İstanbul Sözleşmesi’ni manipüle etmiştir.
İstanbul Sözleşmesi’nin Amacı Nedir?
İstanbul Sözleşmesi, kadın ve çocukların her türlü şiddet, istismar ve tehditten uzak tutulmasını amaçlamaktadır.
İstanbul Sözleşmesi, zorla evlendirmeyi, tecavüzü, kız kaçırmayı, kadınlara işkence edilmesini, fuhuşa zorlanmayı, çocuk istismarını, aile içi şiddetleri suç olarak görür. Amacı, suç olarak gördüğü davranışların cezasının en adil şekilde verilmesini sağlamaktır.
İstanbul Sözleşmesi’nin Maddeleri Nelerdir?
Kadın haklarının savunulması için çok kapsamlı maddelere yer veren İstanbul Sözleşmesi’nin maddeleri şu şekildedir:
Toplumsal Cinsiyetçilik ile İlgili Maddeler
- Madde 3/c: Bu madde “toplumsal cinsiyet” yaklaşımına yer vermektedir. Maddenin amacı, toplumun erkeğe biçtiği rollerin kadın tarafından da başarıyla üstlenebileceğini göstermektir.
- Madde 6: Bu maddeye göre sözleşmeyi imzalayan ülkeler, Madde 3/c’de belirtilen “toplumsal cinsiyet” kavramına uyacağını taahhüt eder.
- Madde 18/3 (1): Bu madde, kadına yönelik şiddet ve aile içi şiddeti kapsamına alır. Sözleşmeyi imzalayan ülkeler, mağdur olan kişiyi insan haklarına uygun şekilde güvende tutmaya çalışmalıdır. Bu maddeyi uygularken toplumsal cinsiyet kavramına uyulması esastır.
- Madde 49/2: Bu madde, önceki maddede belirtildiği üzere şiddete maruz kalan kişilerin güvenliğiyle ilgilidir. Sözleşmeyi imzalayan devletler, suçların soruşturmasını etkin biçimde yürüterek gerekli hukuki önlemleri almalıdır. Bunu yaparken toplumsal cinsiyet kavramına ve insan haklarına uyulması gereklidir.
- Madde 60/1: Bu madde, 1951 yılında yürürlüğe giren Mültecilerin Hukuki Durumları ile İlgili sözleşmeye uygun olarak işler. Madde gereğince toplumsal cinsiyete dayalı bir zulümde taraf devletlerin amacı, bu zulmü “korumayı gerektiren ciddi bir zarar” olarak tanımlamaktır. Bu ve benzeri durumlarda mağdura mülteci statüsü vermeleri gereklidir.
- Madde 60/3: Taraf devletler, mülteci statüsü verdiği mağdurların sığınma usulünü geliştirmeye yönelik gereken hukuki ve diğer önlemleri almalıdır.
Kadınların Güçlendirilmesine Yönelik Maddeler
- Madde 1/1: Bu maddeye göre sözleşme, kadınlara yönelik ayrımcılıkların ortadan kaldırılmasını ve kadınları güçlendirmeyi amaçlar. Toplumda, kadınlarla erkeklerin fiili eşitliğinin sağlanması esas alınır.
- Madde 6: Bu maddeye göre sözleşmeyi kabul eden devletler, kadınların güçlendirilmesi için gerekli politikaları geliştirmeli ve uygulamalıdır.
- Madde 12/3 (3): Sözleşmeyi kabul eden devletler, kadınları güçlendirme politikalarını geliştirmek için önlemler almalıdır.
- Madde 18/3 (3): Taraf devletler, aldıkları önlemlerde kadınları güçlü kılmak ve ekonomik bağımsızlığını sağlamak için çabalamalıdır.
- Madde 20/1: Sözleşmeyi imzalayan devletler, mağdurların şiddet görmesinin ardından psikolojik açıdan iyileşmeleri için önlemler almak zorundadır. Bu önlemler; Danışmanlık, yardım, eğitim ve iş olanağı sağlama gibi hizmetleri kapsar.
- Madde 18/5: Bu maddeye göre taraf ülkeler, mağdurların korunmasına yönelik çalışma içerisinde olmak zorundadır.
Mağdura Mali ve Beşeri Kaynak Sağlamaya Yönelik Maddeler
- İstanbul sözleşmesi nedir?, madde 8’e göre sözleşmeyi imzalayan devletler, mağdurlara ihtiyacı olan mali ve beşeri kaynakları tahsis etmekle sorumludur.
İş birliği Yapılması ile İlgili Maddeler
- Madde 9’a göre sözleşmeyi imzalayan devletler, kadınları yönelik şiddetle mücadelesi sırasında sivil toplum kuruluşlarını desteklemek ve teşvik etmekle sorumludur.
- Madde 12/3 (1): Bu maddeye göre taraf devletler, erkek çocuklarına ve erkeklere bilinçlenmeleri konusunda gerekli yardımları sağlayarak onlarla iş birliği içerisinde olmaya çalışmalıdır.
- Madde 17’ye göre taraf devletler, medya kuruluşları ve özel sektörlerle de kadına yönelik şiddeti önleme konusunda iş birliği yapmalıdır.
Araştırma ve Bilgi Toplamaya Yönelik Maddeler
- Madde 11/1: Taraf devletler, tüm şiddet eylemlerinde verileri düzenli aralıklarla toplamaktan ve şiddetle ilgili neden sonuç ilişkilerini araştırmaktan sorumludur.
- Madde 11/2: Taraf devletler, şiddetin yayılımını incelemek üzere düzenli nüfusa dayalı araştırma yapmak konusunda çaba göstermelidir.
- Madde 11/3: Taraf devletler, toplanan bilgileri, sözleşmenin 66. maddesi gereği Uzmanlar Grubu’na bildirmelidir.
- Madde 11/4: Aynı zamanda 11/3’te belirlenen bilgiler kamuya açık şekilde sunulmalıdır.
Koordinasyon Birimi Kurmaya Yönelik Maddeler
- Madde 10 gereğince sözleşmeyi imzalayan devletler, şiddetle ilgili verileri koordine ederek toplayacak, araştıracak, analiz edecek ve sonuçlandıracaktır. Aynı zamanda taraf devletler, bu sonuçları yayınlamakla mükelleftir. İstanbul sözleşmesi nedir? sorusuna bu şekilde cevap vermeye çalıştık.
