Obsesif kompulsif bozukluk nedir?, (OKB), kişilerin bir konuda obsesyon geliştirmesiyle başlar. OKB, kompulsiyon yolu ile kontrol edilemeyen istençlerin dışarı vurulmasıdır. Obsesyon, sürekli tekrarlayan ve odağı kendi üzerine çeken rahatsız edici düşünceler dizgisidir. “Obsesif kompulsif bozukluk nedir?” sorusu, söz konusu obsesyonların tekrarlı davranışlar olarak açığa çıkması olarak cevaplanabilir. Kompulsiyonlar, OKB sahibi kişilerin zorlayıcı düşüncelerden kurtulabilmek geliştirdikleri rutinlerdir. Bu rutinler, kaygıdan kaynaklı davranış örüntüleridir. Obsesif kompulsif bozukluktaki yaş faktörü, çok küçük yaşlara değin uzanabilir. OKB sahibi kişilerin aile bireylerinde de sıkça OKB ve psikotik rahatsızlıklara rastlanır.
OKB Sebepleri Nelerdir?
OKB, kişinin kendini tekrarlayan davranışları istem dışı bir rutin haline getirmesi ile başlar. Anne ve babada yerleşik olarak var olan düşünce ve tutumlar ya da gen faktörü ile aktarılır. OKB hastaları, rahatsızlığı gen yoluyla almamış olabilir. Paylaşılan tabu ve korkular yolu ile OKB çocuğa aktarılabilir. Aileden öğrenilen davranışlar ve rol model alma durumu OKB’yi ebeveynden çocuğa aktarabilir. Çocuk, aile bireylerini görerek büyür ve onların davranışlarını tekrarlamaya eğilimli hale gelir. OKB’ye sebep olan durumlar ve faktörler çok çeşitli olabilir. Bu sebeple, OKB’ye sebep olan durumlar net bir skalaya henüz konulamamıştır. Obsesif kompulsif bozukluğa yol açabilecek nedenler şunlardır:
- Beynin çalışma yapısının bozulması, OKB’ye yol açabilir. Özellikle serotonin enzimlerinin işlevlerini yerine getirememeleri, OKB’ye sebep olabilir. Böylelikle, kişinin kendini zorladığı düşünce ve tekrarlayan eylemlere sebep olabilir.
- Çocukluk travmaları, OKB olarak ilerleyen yaşlarda kendini gösterebilir.
- Erken çocukluk döneminde ortaya çıkan OKB sebepleri, cinsel istismar ve taciz olabilir. Aile içi şiddet de kaygı bozukluğundan ötürü OKB geliştirilmesine sebep olabilir.
- Bireylerin mükemmeliyetçi ve kuralcı kişilikte olmaları, OKB eğilimi ortaya çıkarabilir. Örneğin, aşırı titiz bir kimsenin kendini aşırı zorlaması ile zaman içerisinde hezeyanlar meydana gelebilir.
- Çocukluk döneminde geçirilen enfeksiyonlar, kalıcı hasarlar bırakabilmektedir. Streptokok adı verilen bakterinin oluşturduğu enfeksiyon, OKB geliştirilmesine sebep olabilir. Çocukların enfeksiyona verdiği reaksiyonun OKB ile ilişkili olduğuna dair bulgular saptanmıştır.
- OKB hastalarının hikayelerinde, fiziksel travmaların yer aldığı görülmüştür. Her hastada olmasa da fiziksel travmaların OKB tetikleyici unsur olduğu düşünülmektedir.
Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB) Belirtileri Nelerdir?
OKB belirtileri, farklı şekillerde kendilerini gösterebilir. Çocukluk çağında açığa çıkabilen OKB, genellikle yetişkinliğin başlarında faal duruma gelir. Çoğu zaman tanı da bu yaşlarda konulmaktadır. OKB belirtileri, bozukluğun tiplerine göre değişebilmektedir. Temel olarak 5 bozukluk tipi mevcuttur.
Sayma Kompulsiyonu
Sayma kompulsiyonu, sık görülen bir OKB biçimidir. Kontrol edilemeyen bir biçimde sürekli sayım yapmak olarak açıklanabilir. Bina katları, kaldırım taşları ve geçen arabalar sayma nesnesi olabilirler. Sürekli nabız saymak da OKB sayma kompulsiyonlarına örnek olabilir.
Tekrar Etme Kompulsiyonu
Tekrar etme kompulsiyonu, OKB’de sık karşılaşılan bozukluklardan biridir. Örneğin, kapıyı kilitlemeden önce tekrarlayan sayılarda açıp kapatmak bir sayma bozukluğudur.
Cinsel Obsesyon
Kişi, yaşına veya ahlaki koşullara uygun olmayan cinsel takıntılarla doludur. Bu cinsel istençlerini kısıtlarken, hata yapmaktan korkar. Cinsel obsesyonda bozukluk, kişinin sahip olduğu cinsellik anlayışı değildir. Aksine, bu anlayışı gerçek yaşamında fiiliyata geçirme konusundaki saplantılı korkusudur. Örneğin birey, cinsel takıntılara sahip olabilir. Bunu insanlara yansıtma konusunda kendini kısıtlamak için aşırı zorlayabilir. Yansıtma ihtimali korkusu, kişide kaygıya ve kendini aşırı zorlamış olmasına sebebiyet verir.
Temizlik Kompulsiyonu
Temizlik kompulsiyonu, bilhassa mükemmeliyetçi ve titiz kişilik türlerinde yaygın olarak açığa çıkar. Kişi, etraftaki her şeyin bağışıklık gösteremeyeceği mikroplarla dolu olduğu mantalitesine sahiptir. Bu mikroplarla savaşabilmek için sürekli temizlenir ve temizler. Bu durum, evden çıkamama problemlerine sebep olabilir. Hayat kalitesini olumsuz yönde etkiler.
Kontrol Kompulsiyonu
Kontrol kompulsiyonuna sahip kişiler, çeşitli olaylarla ilgili kaygıya sahiptirler. Örneğin, OKB’den muzdarip bir kişi, evden çıkmadan önce her defasında 4 kez ocağı kontrol ediyor olabilir. Bir kuşku obsesyonuna sahiptir. Bu durum kontrol kompulsiyonu olarak kendini gösterir.
Obsesif Kompulsif Bozukluk Davranış Örnekleri
OKB sahibi kişilerin sahip oldukları davranış bozuklukları, farklı şekillerde olabilir. Bazı OKB davranış örnekleri şunlardır:
- El sıkışamamak
- Kapı tokmağına dokunamamak
- Paraya dokunamamak
- Düzenli veya simetrik olma
- Zarar göreceğine dair duygulara kapılma
- Sürekli duş alma isteği
- Sürekli aynı kelimeyi içinden tekrarlamak
- Nesneler düzenli olmadığında strese girme
- Saplantılı kontrol mekanizması
Obsesif Kompulsif Bozukluk Tedavisi
OKB sahibi bireylerin hayat kalitesi çok fazla düşebilir. Aynı şekilde aile bireyleri ve yakın çevre de OKB bireyin yaşadığı sorunlardan etkilenirler. Davranış bozukluğu, OKB sahibi bireyin birlikte yaşadığı insanları olumsuz etkilemektedir. Bu sebeple, OKB’nin tedavi edilmesi önem taşır. Birçok OKB’den müzdarip birey, yaşadığı sorunları gizlemeyi tercih eder. Rahatsızlığı gizlemek, tedavi sürecini uzatır.
Psikiyatristler, bireylere OKB teşhisi koyduklarında, ilaçla tedaviyi önerebilirler. İlaç kullanımı, serotonin düzeyini dengelemek için önemlidir. Bu düzey, kullanılan ilacın etki seviyesine göre 3-4 ay içerisinde normal hale gelir. Psikanaliz uygulamak, OKB’nin kökenine inmeye yardımcı olur. Bu sayede ömür boyu ilaç kullanmaya gerek kalmadan tedavi mümkün hale gelir. Psikanaliz uygulanırken ilaçla birlikte sürdürülen tedavi, bireyin daha konforlu bir yaşam sürmesini mümkün kılar. Obsesif kompulsif bozukluk nedir? sorusunu bu şekilde cevaplamaya çalıştık.
