Günlük hayatta kullanımı nadir olsa da paradigma kelimesini duymuşsunuzdur. Bilimsel konular ağırlıklı olarak kullanılan “paradigma nedir?, kullanım alanları nelerdir?” gibi sorularınıza Cevap Veriyorum ailesi olarak cevaplarımızı hazırladık. “Paradigma kelimesinin anlamı ve kullanım alanları nerelerdir?” gibi sorularımızın cevaplarını içeriğimizde arayacağız. Gelin, birlikte göz atalım.
Paradigma en basit haliyle bir konu üzerindeki baskınlığı çok olan başlıkların tümüne verilen isimdir. Bahsettiğiniz konunun perspektifi geniş ya da sınırlı olabilir. Konunun aktarımında kullanılması için belli ana başlıklara ve bu başlıkların altını dolduran özelliklere ihtiyaç vardır. İşte tam bu noktada da konunuza dair paradigmayı belirlemek sizlere konunun aktarımında kolaylık sağlar. Konunuz geniş ve çok temelli olabilir fakat sunacağınız ortam ve yayınlanacağı yer farklılık göstermektedir. Bu sunuş farklılıklarına rağmen konunuzun özünün dağılmaması ve konu çerçevesine genel bir bakış için paradigmaya ihtiyaç duyarız.
Paradigmanın Anlamı
Türk Dil Kurumu tarafından paradigma kelimesinin anlam eşitliği “değerler dizisi” olarak belirlenmiştir. Paradigma zamanla geliştirilen ve değişebilen bir olaylara bakış yönüdür. Bilimsel konular başta olmak üzere her konuya dair paradigmalar geliştirilebilir. Bu paradigmaların amacı konunun bütün ve özünü, kısa net ve anlaşılır bir çerçevede sunmaktır.
Paradigma bilimsel konularda kullanıldığında bir konu hakkındaki herkes tarafından kabul görmüş temel görüşleri ifade eder. Tanımı biraz daha açmak gerekirse;
- Sizler bilimsel bir konuda yeni bir araştırma yapmak ve değerlendirmelerde bulunmak istiyorsunuz.
- Sizin konunuza dair daha önce yapılmış bütün çalışmaları incelemeniz oldukça zamanınızı alır.
- Konunuza, olgu ve görüşlerinize dair yapılan diğer çalışmalarından faydalanmak bu noktada sizleri oldukça rahatlatır.
- Konunuz daha önce çalışılmış, farklı görüşler sunulup değerlendirilmiş ve paradigmaları ortaya çıkmıştır.
- Yani konunuza dair çerçeve daha önceden belirlenmiş ve paradigmaları kabul edilmiştir.
Paradigmalar yapılan çalışmalarda sizlere yol gösterici görevi üstlenir ve planlamanıza yardımcı olur. Konuya dair paradigma araştırmaları yapmanız tüm konunun genelini incelemenizden daha kısa sürer ve zaman tasarrufu sağlarsınız.
Paradigma ve Bilimsel Araştırma
Her konunun bir paradigması mevcut olabilir demiştik. Ancak günlük konularımızda bu kadar derine inmeden daha çok mevcut işleyişi takip ediyor ve çokta detaycı davranmıyoruz. Bilimsel dallarda ve konularda çalışmalar yapan kişilerin literatüründe daha çok rastladığımız paradigma kelimesinin bilimsel araştırmalar ile ilişkisine bakalım.
Paradigma kelimesini bilim dünyasına kazandıran isim Thomas Khun’du. Khun paradigma ifadesini “bilimsel sorgunun temelini yaratan ve bilim insanlarınca ortak olarak ifade edilen görüşler bütünü” şeklinde özetleyebiliriz. Bilimsel bir çalışmanın temel sorunları daha önce incelenmiş ve konu hakkında fikir birliğine varılmış olabilir. Çalışma metotları ve hatta sonuçları dahi farklı olsa da çalışmaya ait paradigmalardan faydalanılmıştır. Paradigmadan faydalanma bilimsel araştırmalarda daha çok hangi yöntemler ile çalışıldığı ve yöntemin sorularının neler olduğu şeklindedir.
Paradigma Türleri
Paradigmayı görüşler ve değerlerin ortak çıkarımı olarak da adlandırabiliriz. Bu tanımlamadan yola çıkarak şunu söyleyebiliriz ki genel yargılara varılmadan önce birçok deneme yanılma yöntemi izlenmiştir. Sonrasında varılan sonuca dair konu bütünlüğü sağlanmış ve paradigmalar bu şekilde ortaya çıkmıştır.
Konu ve görüşlerin birçok parametreye bağlı çıkarımları olmaktadır. Ortada araştırılması gereken bir konu var diyelim, konu araştırılıp bütün savlar ortaya konuluyor. Fakat araştırma yapan kişiler birbirinden farklı bireyler olduğu için kendi öz görüşlerine göre paradigmalar geliştirmişlerdir. Konuya dair ortak bir paradigma yaratılmayabilir. Bu ortak paradigmaların bulunmadığı birimlerde ise paradigma türleri ortaya çıkmıştır. Paradigma türleri en bilinen haliyle şu şekildedir.
Pozitivist Paradigma
Doğa konularıyla ilgilenilen konularda başvurulan paradigma türüdür. Bilimsel konularda sınanabilir olguları önemseyen ve nedeninin bu şekilde aranmasını dile getirir. Gözlem yönteminden faydalanarak deney odaklı çalışmalarda bulunur.
Yorumlayıcı Paradigma
Bilimsel konularda keskin sonuçlardan ziyade gözleme ve yoruma dayalı paradigmalardır. Katılımcı ve gözlem odaklı çalışmalardan faydalanarak ortaya çıkar. Paradigmayı ortaya atacak kişinin iyi bir okuyucu olması gerekmektedir. Okuduğunu tek bir görüşte değil birçok bakış açısı ile yorumlayabilmelidir.
Dilerseniz Epistemoloji nedir? sorusunu cevaplamış olduğumuz içeriğimizi de ziyaret edebilirsiniz.
Eleştirel Paradigma
Yorumlayıcı ve pozitivist paradigmaya karşıt görüş olarak gelişen paradigma başlığıdır. Bu tür paradigmaya göre konu ve olayların çalışmaları eleştiri altında tutularak sorgulanmalıdır. Eleştirel paradigma birey odaklı düşünür. Çalışılan konu hakkında yanlış algıya sahip bireylerin doğru algıya çekilmesi gerektiğini söyler. Paradigma nedir? sorusunu bu şekilde cevaplamış olduk, güncel birçok başlık için bizleri takip etmeye devam edebilirsiniz.
