Türkçe oldukça zengin bir dildir ve geçmişten günümüze kadar pek çok farklı dilden etkilendiği bilinir. Dilimizin gelişmiş yapısı, günlük hayatta sıklıkla kullanılan fakat anlamını az sayıda kişinin net olarak bildiği kelimelerin sayısını arttırmıştır. Bu kelimelerden biri de kümülatiftir. Kümülatif, genellikle yazılı belgelerde veya felsefe, ekonomi, tarih gibi bilim dallarıyla ilgili araştırma konularında kullanılır. Herhangi bir yerde kümülatif kelimesiyle karşılaşanlar da ne anlama geldiğini internet üzerinden araştırmaya başlar. Çünkü anlamı net olarak bilinmediği veya yanlış bilindiği takdirde araştırılan konu hakkında doğru ve detaylı bilgiye ulaşmak mümkün olmayacaktır. Peki, kümülatif ne demek?
Kümülatif kökeni Fransızca “cumulatif” kelimesinden gelen ve basitçe “biriken, kümeli” anlamı taşıyan bir sözcüktür. Bir terim olarak düşünüldüğünde ise kümelenen, yığılarak biriken, birbirine eklenerek büyüyen anlamlarında kullanıldığı bilinir. Fakat çeşitli bilim dallarının niteliklerini tanımlamak veya belirli konuları açıklamak amacıyla kullanıldığında çok farklı bir açıklama öznesi olacağını da belirmek gerekir. Zira Türkçeleşmiş kelimelerin büyük bir çoğunluğu cümle içerisinde kullanımına göre farklı anlamlar taşıyabilir. Bu da demektir ki her yazılı belge veya sözlü anlatım özelinde kümülatifin ne demek olduğuna karar verilmesi gerekir. Biz de bu yazımızda ilgili konuya açıklık getirmeye çalışacağız.
Kümülatif Nedir? Kümülatif Kelimesi Nasıl Kullanılır?
Kümülatif, TDK’ya göre “kümeli” anlamında gelmektedir. Cümle içerisinde ise bir şeyin üst üste toplanması ve birikerek artması anlamında kullanılmaktadır. TDK’nın verdiği şu örnek cümle bu tanıma birebir uymaktadır: “Felsefi bilgi, kümülatif bilgidir.” Yani birçok bilginin birikmesiyle felsefi bilgilere ulaşılabilir. Kümülatifin ne olduğu sorusuna yanıt verebilmek ve konuyu daha anlaşılır kılmak adına daha detaylı bir anlatıma başvurmamız gerekir. Buna göre kümülatif kelimesinin kullanıldığı alanlardan birkaçına göz atalım.
Felsefede Kümülatif
Felsefi bilgiler kümülatif bir nitelik taşırlar. Öyle ki felsefe alanına dahil olan her bir konu, yüzyılların birikiminin sonucunda günümüzdeki halini almıştır. Daha önce de belirttiğimiz gibi “Felsefi bilgi, kümülatif bilgidir.” Öyle ki her bir felsefi akım birçok filozofun görüşlerinden oluşmaktadır. Örneğin, varlığın ana maddesine dair her bir filozof farklı bir yorum getirmiş ve bu bilgiler birikerek ortak bir havuz oluşturmuştur. Varlığın ana maddesini tanımlayan bu görüşler, daha sonraki dönemlerde pek çok filozofun düşünce kalıplarının gelişimine katkı sağlamıştır. Birbirinden farklı onlarca görüş hem destekçileri hem de karşıtları tarafından genişletilmiştir.
Görüldüğü üzere felsefenin kümülatif bir bilgi kümesinden oluştuğu açıkça belirtilmektedir. Bu noktada dikkat edilmesi gereken ise kümülatif bilginin asla sonunun gelmeyeceğidir. Nasıl ki felsefi düşüncelere hiçbir zaman hiçbir kimse tarafından dur denilemezse bu bilgi kapasitesinin de asla sonu gelmez. Çünkü kümülasyonun durması söz konusu değildir ve hatta imkansızdır. Zira insanlık tarihi boyunca felsefi akımlar tartışılmaya ve yeni görüşler ortaya atılarak gelişmeye devam edecektir. Sonuca ise varılamayacaktır.
Tarihte Kümülatif
Kümülatif sözcüğünün sıklıkla kullanıldığı bir diğer alan da tarihtir. Tarihi olayları incelediğimizde her birinin neden-sonuç ilişkisiyle birbirine bağımlı oldukları görülmektedir. Tarihten bir olay veya bir an dahi çıkarılsa günümüzü tamamen değiştirecek etkilerinin olması kaçınılmaz olarak gerçekleşecektir. Bu düşünceyi takiben kümülatif kelimesi, tarihteki tüm bilgi ve olayların birikimli bir şekilde ilerlediğini açıklamak için kullanılmaktadır.
Tarih, geçmişte yaşanılan tüm olayların birikiminden oluşan, yaşanılan her şeyin incelendiği ve yorumlandığı bir bilim dalıdır. Hiçbir surette zamanda geriye gidilemeyeceğinden tarih, doğrusal bir süreçte ilerlemekte ve geçmişin izlerinin üst üste katlanarak artmasından oluşmaktadır. Bu nedenle kümülatif sözcüğünün tarih alanı için çok kıymetli olduğu ve sıklıkla kullanıldığı rahatlıkla söylenebilir. Ayrıca tarihin yararlandığı bilim alanlarının sayısı da kümülatif nitelikler kazanmasında direkt olarak etkilidir.
Dilerseniz Sosyal Psikoloji Nedir? sorusunu cevaplamış olduğumuz içeriğimizi ziyaret edebilirsiniz.
Ekonomide Kümülatif
Ekonomi alanındaki pek çok konuda kümülatif sözcüğüne rastlanır. Ekonomi için kümülatif tanımlaması, toplanarak gelen ve artan anlamını taşımaktadır. Öyle ki bir şirketin elde ettiği kâr oranları açıklanırken dahi bu kelimenin kullanıldığı bilinir. Bir örnekle açıklamamız gerekirse;
- Bir firma satışa başladığı ilk yılında 100.000 adet ürün satmış,
- İkinci yılında ise 170.000 adet ürün satmış ise iki yıllık toplam kârı 270.000’dir.
- Bu kâr oranları yıllar içerisinde birikerek kümülatif satış oranlarını tanımlamada kullanılmaktadır.
Son olarak, kümülatif kelimesinin kullanım alanlarına göre anlamında nasıl değişimler yaşandığını açıkladığımızı belirtmiş olalım. Konuyu daha iyi kavramanıza yardımcı olması adına matematiğe de göz atabilirsiniz. Çünkü karekök hesabı gibi birçok kişinin kolaylıkla yapabileceği işlemlerde birikerek artmanın ve sonu gelmez ilerleyişin net olarak yansıtıldığı söylenebilir. Yazılı metinlerde veya sözlü diyaloglarınızda kümülatif kelimesinin ne demek olduğunu cümle içerisindeki kullanımına göre anlayabilirsiniz.
