Son zamanlarda daha sık duymaya bağladığımız bir soru var: “çölyak hastalığı nedir?” Glüten intoleransının daha çok dikkat çektiği günümüzde siz de bu hastalıkla karşılaşmış olabilirsiniz. Belki de kendiniz veya yakın çevreniz bu hastalıktan mustariptir. Eğer öyleyse daha doğru çözümler için çölyak hastalığı nedir, gelin yakından bakalım.
Çölyak hastalığı, nüfusun yaklaşık %1’ini etkilemektedir. Bu hastalık, otoimmün yani bağışıklık hastalığı olarak değerlendirilmektedir. Hastalığın tetikleyicisi, yapışkan bir protein olan glutenidir. Buğday, çavdar, kavuzlu buğday ve arpa gibi glüten içeren tahıllar yemek, ince bağırsağın iltihaplanmasına neden olur. Bu da çölyak hastalığına yol açar.
Çölyak hastalarında, küçük miktarda glüten bile rahatsızlığa neden olabilir. Diyette herhangi bir değişiklik olmazsa, ince bağırsak villusları geriler. Ardından ince bağırsağın hasarlı mukoza zarı artık yeterli besinleri ememez. Sonuç olarak da yetersiz beslenme meydana gelir.
Çölyak Hastalığının Belirtileri
Çölyak hastalığı kendini kişiden kişiye çok farklı semptomlarla gösterir. Her zaman olmasa da sıklıkla gastrointestinal problemler ortaya çıkar. Bunlar:
- İshal,
- Şişmiş mide,
- Karın ağrısı,
- Mide bulantısı,
- Kusma vb.dir.
Ayrıca diğer yaygın semptomlar da çölyak hastalığına işaret edebilir. Bunlar ise:
- Kilo ve güç kaybı,
- İştah kaybı,
- Anemi ile demir eksikliği,
- Osteoporoz (kırılgan kemikler),
- Vitamin ve/veya mineral eksikliği.
Çölyak hastalığı sıklıkla gluten içeren gıdaların anne sütünden geçmesiyle ortaya çıkar. O zaman fark edilmezse, ilerleyen zamanlarda gelişim bozukluklarına neden olabilir. Çölyak hastalığı olan çocuklar genellikle zayıf, ağlamaklı ve çok hassastır.
Çölyak Hastalığı Çeşitleri
Şiddetine bağlı olarak klasik, semptomatik veya subklinik çölyak hastalığı vardır. Hepsi ince bağırsağın mukoza zarına verilen hasarla ilişkilidir. Ayrıca, çoğunlukla tesadüfen keşfedilen ve biyopside normal görülen potansiyel bir çölyak hastalığı da vardır.
Çölyak Hastalığı Teşhisi
Çölyak hastalığı her yaşta ortaya çıkabilir. Çölyak hastalığından şüpheleniliyorsa, önce bir kan testi yaptırılması gerekir. Kan testi, kandaki antikorların ölçülmesini sağlayacaktır. Antikorlar tespit edilirse, müteakip bir ince bağırsak biyopsisi, teşhiste kesinlik sağlayacaktır.
Çölyak hastalığı sıklıkla kalıtsaldır. Bu nedenle, birinci derece akrabalar, semptom göstermese bile çölyak hastalığı açısından test edilmelidir.
Doktora gitmeden, hastanın kendi kendine glutensiz diyete başlamaması gerekir. Çünkü diyet nedeniyle kandaki antikorlar artık tespit edilemez ve sonuçta teşhis konulamaz!
Çölyak Hastalığı Tedavisi
Çölyak hastalığı teşhisi doğrulanırsa uzman hemen glütensiz bir diyet önerecektir. Gluten içeren gıdalardan ömür boyu tamamen uzak durmak gereklidir ve aynı zamanda tek etkili tedavidir. Tek başına diyetteki değişiklik genellikle hızlı iyileşmeye yol açar.
Çölyak hastalığı olan birçok kişi, glütensiz bir diyete geçtikten kısa bir süre sonra semptomsuz hale gelir. Bununla birlikte, ince bağırsağın tamamen yenilenerek rahatsızlık vermeyecek hale gelmesi için zaman gereklidir.
Çölyak Hastalığı Sonuçları
Etkilenenler glütensiz bir diyetle tedavi edilmezse, iltihaplanma ince bağırsakta devam edecektir. O zaman yeterli gıda bileşenleri bağırsak tarafından emilemez. Vücut sürekli olarak belirli besinler, vitaminler ve mineraller açısından yetersiz kalır. Bu nedenle çölyak hastalığı başka hastalıklara da yol açabilir.
Yetersiz demir ve protein alınması, kırmızı kan hücrelerinin oluşumunda bozukluklara ve dolayısıyla kansızlığa yol açar. Çölyak hastalığı hem çocuklarda hem de yetişkinlerde aşağıdaki durumlara neden olabilir:
- Kısa boy,
- D vitamini eksikliğine bağlı raşitizm,
- K vitamini eksikliğine bağlı kan pıhtılaşma bozuklukları,
- Kemik ağrısı,
- Diş minesinde zarar.
Bu gibi sorunlar çölyak hastalığı nedeniyle görülebilmektedir.
Çocuklarda Çölyak Hastalığı
Hastalık her yaşta patlak verebilir. Bununla birlikte, hastalığın sıklıkla tespit edildiği dönemler vardır. Bunlar, ilk olarak 1 ile 8 yaşları arasında, ikincisi 20 ile 50 yaş arasındadır. Küçük çocuklarda çölyak hastalığı genellikle irmik veya ekmek gibi glüten içeren gıdaların verilmesinden birkaç ay sonra ortaya çıkar.
Bebeklerde ve çocuklarda glüten intoleransının klasik belirtileri gelişme geriliği, iştahsızlık, kusma ve sıklıkla ishaldir. Bununla birlikte, bağırsak hareketi her zaman fark edilmez. Hastalık, kabızlık, ishal veya normal dışkı gibi kendini gösterebilir. Çölyak hastalığı olan birçok çocukta mide şişmesi görülebilir.
Çölyak hastalığında ağlamak veya oynamaya ilgisizlik gibi kişilik değişiklikleri de görülebilir. Çocuklar, yürüme gibi daha önce öğrenmiş oldukları motor becerilerini bile kaybedebilirler. Çocuklar ne kadar büyükse, çölyak hastalığı ortaya çıktığında, seyir ve semptomlar o kadar sık sık olur. Sonuç olarak, tanı genellikle geç konur. Çocukların üçte birinde, çölyak hastalığı tanısı konana kadar altı ay veya daha fazla süre geçebilir.
Genetik Faktörlere Bağlı Çölyak Hastalığı
Gluten alımından dolayı çölyak hastalığı geliştirme riski yalnızca belirli HLA genlerine sahip insanları etkiler. Dolayısıyla bu gene sahip olanlar, kalıtsal çölyak hastalığı riski taşır. Bazı toplumlarda bu risk, bebeklerin üçte ikisini etkileyebilir. Ebeveynler, gluten içeren tamamlayıcı gıdaları bebeklerine 17 haftadan önce vermemelidir.
Dilerseniz Asperger sendromunu incelediğimiz içeriğimizi de okuyabilirsiniz.
Bazı halk inanışlarına göre bebekleri erken yaşta glütenle tanıştırmak hastalığı engellemektedir. Ancak mevcut bilgilere göre, glütene daha erken başlamak, daha sonra çölyak hastalığı riskini azaltmıyor. Genetik yatkınlığı olan çocuklarda glüten içeren besinlerin biraz geç verilmesi çölyak hastalığını engellemiyor. Ama glütenle bebeği geç tanıştırmak hastalığın görülmesini erteleyecektir. Çölyak hastalığı nedir? sorusunu cevapladığımız içeriğimiz bu şekildeydi.
