Roma rakamları veya Romen rakamları olarak bilinen sayısal sistem, Romalılar tarafından Antik Roma döneminde bulunmuştur. Uzun yıllar boyunca Avrupa’da yaygın bir şekilde kullanılmıştır. Günümüzde ise özellikle matematik ve tarih derslerinde karşımıza çıkmaktadır. Belli bir sistem içinde oluşturulan Roma rakamlarında, bir harf 3’ten fazla tekrar edilmez. Bu nedenle, 4, 9, 40, 90 gibi sayıların günümüzde daha sık kullanılan ve küçük değerli semboller yanına geldiğinde farklı değerler bulmamızı sağlayan yazma yöntemleri de bulunmaktadır.
Roma rakamları; tez yazarken, bir kitap okurken veya matematik ve tarih gibi derslerde kullanılır. Latin alfabesinde harf ve semboller ile ifade edilen Roma rakamları, S, I, V, X, L, C, D, M şeklinde ifade edilmektedir. Bu harfler arasında en kullanılan harf ise S olmaktadır. Bunun nedeni ise S harfinin 0,5 yani yarım ifadesini temsil etmesidir. Diğer harfler ise şu sayıları temsil ediyor:
- S: 0.5
- I: 1
- V: 5
- X: 10
- L: 50
- C: 100
- D: 500
- M: 1000
Yukarıdaki harfleri ve hangi sayıları temsil ettiğini öğrenmek roma rakamlarını daha iyi anlamanızı sağlayacaktır.
Roma Rakamlarının Kökeni Nedir?
Roma rakamlarını dikkatli bir şekilde incelediğimizde 0 rakamının olmadığını görürüz. Bunun sonucunda ise Roma rakamlarının bulunduğu tarihte 0 rakamının olmadığı sonucuna varabiliriz. Böyle düşünüldüğünde, 0 rakamını ilk kullanan topluluk olan Hintlilerin 700 – 800 dönemlerinde yaşadığını görebiliriz. Bu durumda “Roma rakamları 700 – 800 yıllarından önce bulunmuştur” sonucuna varabiliyoruz.
Roma rakamlarının kökenini araştırdığımızda bir başka örnek de Mısır topluluğunun kendi sayı sistemlerini icat ettiği yıllar olan M. Ö 1700’lü yılları incelemek olacaktır. Mısırlıların M. Ö 1700’lü yıllardan sonra kendi sayı sistemini icat ettiğini düşündüğümüzde Roma rakamlarının tarihini 2600 yıllık bir süreç olarak görebiliriz. Kullanımı az da olsa, günümüzde halen bazı alanlarda Roma rakamının kullanıldığını görmekteyiz. Bunun nedeni de günümüzde kullandığımız sayı sisteminin Avrupa bölgesinde yaygınlaşmasıdır. Bu nedenle Roma rakamlarının kullanımı kullandığımız sayı sistemi kadar yaygın değildir.
Roma Rakamları Nerelerde Kullanılır?
Roma rakamları günümüzde oldukça az kullanılmaktadır. Bunun nedeni Roma rakamları ile dört işlem gerçekleştirmenin zor olmasıdır. Bu nedenle, Roma rakamları günümüzde çoğunlukla numaralandırma ve sıralama için kullanılmakta. Örnek vermek gerekirse, bir kitabın içerik bölümünde, sayfaların numaralandırılmasında veya tarihi olaylarda tercih edilir. Aşağıda daha detaylı örnekleri görebilirsiniz:
- Dünya Savaşı
- Viyana Kuşatması
- Yüzyıl
- Ahmet, III. Henry
Yukarıda gördüğünüz örnekler Roma rakamlarının günümüzde kullanım alanlarından bazıları. Aynı zamanda, Roma rakamını geçmişte matematikçiler kullanarak sayılar üzerinden işlem yapmaktalardı. Ancak, bu işlemlerde bazı sıkıntılar ortaya çıkıyordu. Bunun sebebi Roma rakamlarında 0 rakamının bulunmamasıydı. Matematikçiler dışında ise Roma rakamlarını ticaret ile uğraşan kişiler ve çobanlar kullanmaktaydı. Bunun dışında, tarih biliminde de yüzyıllar veya tarihler belirtilirken Roma rakamları kullanılıyordu. Günümüzde çok kullanışlı olmamasına rağmen, geçmişte Roma rakamları oldukça yaygın bir şekilde kullanılıyordu.
Roma Rakamları Nasıl Yazılır?
Roma rakamlarının tarihini ve kullanım alanlarını öğrendikten sonra Roma rakamlarının nasıl yazıldığını bilmekte fayda var. Kısaca söylemek gerekirse, Roma rakamları 7 farklı harften oluşur ve bu 7 farklı harfi kullanarak 4983 sayısına kadar olan tüm sayıları yazabiliriz. Bu sayılar ise daha önce belirtildiği gibi şunlardır:
- I: 1
- V: 5
- X: 10
- 50: L
- 100: C
- D: 500
- M: 1000
Bu sayılar Roma rakamlarının sayı temelini kurarlar. Roma rakamında sayı sistemi en fazla 3 harfin yan yana gelmesi ile sayı sistemini oluşturmakta. Bu noktada beşli temellere sahip olan sayı sisteminde 4, 40 ve 9 gibi sayıların nasıl elde edileceğini merak etmiş olabilirsiniz. Romalılar bu sorunu ise 50 sayısının yerine kullanılan harfin önüne 10 sayısını getirerek 40 sayısına ulaşarak çözmüşler. Daha kısa bir şekilde söylemek gerekirse, sayıca büyük sayıları elde etmek için küçük sayıları toplama yöntemine gitmişler. Ancak bu yöntem ile çok büyük sayıları bulurken yaşanılan zorluklar nedeni ile Roma rakamlarının kullanımı da azalmaya başlamıştır. Günümüzde az da olsa belirli alanlarda kullanılmaya devam etmiştir.
