Bildiğiniz gibi günümüzde ekonomik ilişkiler ve piyasa büyük bir ivme kazanmış durumda. Bu bağlamda hisse senetleri ise sermaye piyasası için azımsanmayacak kadar önemli hale geldi. Böylece hisse senetleri artık bir ortaklık belgesi olmaktan çıktı ve bağımsız bir mal olarak alınıp satılmaya başlandı. Durum böyleyken büyük bir kesimi Müslüman olan ülkemizde “Borsa haram mı?” sorusu sorulmaya başlanmıştır. Cevapveriyorum.net olarak “Borsa haram mıdır?” sorusuna yanıt vermeye çalışacağız.
Yapılan açıklamaların birçoğuna bakacak olursak borsada işlem yapmak caiz değildir. Din İşleri Yüksek Kurulu Başkanlığı tarafından “Borsa’da açığa satış işlemi yapmak caiz değildir.” şeklinde bir açıklama yapılmıştır. Borsada bulunan hisseleri engelleyecek ve olmayan satışlarda kurgusal dalgalanmalara neden olan satışların yapılması dine uygun değildir. Bu tür davranışlar insanları kandırmakta ve ekonomi üzerinde olumsuz etkilere yol açmaktadır. Aynı zamanda bunlar, olması gereken borsa işlemleri ile bir değildir ve dinen yapılması uygun değildir.
Borsa ve İslam’a Uygunluk
Açığa satış işlemi, hisse senetlerinin satılmasını veya satışının yapılmasına ilişkin emrin verilmesini ifade etmektedir. Borsa yatırımcıları bu hisselerin düşeceğine inanmaktadırlar. Böylece fiyatı yüksek olan hisselerin satışını yaparak fiyatı düştüğünde yeniden satın alarak sahibine iade etmektedirler. Aradaki alım satım işlemi sırasındaki fark ile de kazanç sağlamayı amaçlarlar. Bu süreç şu şekilde işlemektedir:
- Satışı yapılacak hisse senetlerinin fiyatı, takasın yapılacağı güne kadar yatırımcı için yeterli miktarda düşerse piyasadan satın alınır ve işlem sonlanır.
- Takasın yapılacağı güne kadar yatırımcı için yeterli bir düşüş olmazsa başka bir yerden borç alınarak işlem kapatılır.
İslam hukukuna göre, açığa satış işlemleri;
- Yatırımcının olmayan hisselerin satışının gerçekleştirilmesi,
- Söz konusu hisselerin borca konu olabilecek benzer bir mal olmaması,
- Borca girilerek alınan hisseler karşılığında istenen fazlalığın faiz yasağını bozması sebebiyle, caiz değildir.
Borsanın Haram Olup Olmamasını Belirleyen Faktörler
Borsanın haram mı? olup olmamasını etkileyen faktörler bulunmaktadır. Bu faktörleri şu şekilde sıralamak mümkündür:
- Doğrudan ve yalnızca faiz ile çalışan şirketlerin hisse senetlerini alıp satmak kesinlikle haramdır. Örneğin: Bankalar ve tefeciler gibi.
- İslamiyet’e göre helal olmayan malların alım ve satım işlemlerini yapan şirketlerin hisse senetlerini alıp satmak kesinlikle helal değildir. Örneğin: İçki üretimi yapan şirketler.
- Şirket sahiplerinin herhangi bir haram işle meşgullerse ve siz bu insanlardan helal alım satım işlemi yapıyorsanız bu da helal değildir. Bu “günahta yardımlaşma” olarak değerlendirilir ve Kuran’ı Kerim’de yasak kabul edilir.
- Yahudi ve Hristiyan şirket sahiplerinden hisse senedi alım- satımı yapmak ise mekruhtur.
- Satın aldığınız hissenin şirketin kaçta kaçından ibaret olduğunu bilmek oldukça önemlidir. Yani aldığınız miktarın net bir şekilde biliniyor olması gerekmektedir.
- Var olan bir malın olması kesinlikle gereklidir. Sermayesi olmayan bir şirketin hisselerini almak caiz değildir.
- İdari yönetiminde Müslümanların olduğu, haram iş yapmayan ve İslam’a uygun alım satım yapan şirketlerin hisselerini almak kesinlikle caizdir.
Haram Kazanç Sağlayan Şirketlerin Hisse Senedini Almak Caiz Midir?
Bir şirket yalnızca haram bir şekilde para kazanıyorsa o şirketten hisse senedi almak caiz değildir. Örneğin, hissesini alacağınız şirket yalnızca içki satıyor ise o şirketin hissesi dine göre alınmaz. Ancak hissesini alacağınız şirket helal ve haram, ortam kazanç sağlıyorsa o şirketin hissesini almak caizdir. Örneğin; içki yanında helal ürünlerde satan şirketlerin hisse senetleri.
At Yarışları Caiz Midir?
İslamiyet’te haram içermeyen spor, oyun ve eğlencelerin tamamı helal edilmiştir. Fakat bu tür oyun ve eğlencelerin bir kumar haline getirilmesi kesinlikle yasaklanmıştır. Kuran-ı Kerim’de, “Ey iman edenler! Şarap, kumar, dikili taşlar (putlar) ve şans okları birer şeytan işi pisliktir. Onlardan uzak durum ki, kurtuluşa eresiniz. Şeytan şarap (içki) ve kumar yoluyla aranıza düşmanlık ve kin sokmak ve sizi Allah’ı anmaktan ve namaz kılmaktan alıkoymak ister. Artık (bunlardan) vazgeçtiniz değil mi? (Maide:5/90-91) buyurulmaktadır.
Müslümanlar için kazancın şansa, tesadüfe bırakılmaması, çaba ve kendi emeği ile kazanç sağlaması gerektiği vurgulanmıştır. Bir kişinin menfaat sağladığı tüm bahisler, Kuran’ı Kerim’de belirtilerek yasaklanmıştır.
Bu bağlamda bildiğiniz üzere iddia, milli piyango, sayısal loto ve at yarışları gibi şansa bağlı oyunların her biri kumardır. Bu oyunlar sayesinde kazanılan paraların tümü ise haramdır. Binicilik Hz. Peygamber (s.a.v.)’in yapılmasında bir sakınca görmediği ve teşvik ettiği bir spordur. Ancak bunlar ne zaman kumara dönüşür o zaman caiz hale gelir demektir. Borsa haram mı? sorusunu bu şekilde cevaplamış olduk.
