Sosyal psikoloji; kişinin ruh halinin belli durumlar çerçevesinde, dış etmenlere maruz kaldığı zamanlarda yaşadıklarını, kendi iç dünyasında yorumlaması sonucu oluşur. “Sosyal psikoloji nedir?” sorusunu yanıtlarken kişinin duygularını araştıran bir bilim dalı olduğunu söyleyerek başlayabiliriz. Sosyal psikoloji, kişiyi doğru bir şekilde analiz ederken analiz sırasında toplumun olay akışı ve kişi üstündeki etkisini de göz önünde bulundurur.
Deney ve gözleme dayalı bir bilim dalıdır. Sosyal psikoloji alanında çalışmalar yapan kişiler, çoğunlukla sosyologlar ve psikologlardır. Psikologların ve bilim insanlarının çalışma eğilimlerine göre, sosyal psikoloji yaklaşımları değişiklik göstermektedir.
Sosyal Psikolojinin Yaklaşımları Nelerdir?
Sosyal psikoloji yaklaşımları; sosyal algı, yargı, günlük hayatta yaşananlara ilişkin düşünceler ve düşünce biçimi oluşmaktadır. Bir bilişsel bakış biçimi olan sosyal psikoloji yaklaşımları üçe ayrılır. Bu ayrımı oluşturan alanlar şunlardır:
- Toplumsal Yaklaşım: Geniş bir alan içerisinde olan toplumu güç ve davranışları açısından değerlendirir. Sosyologlar, ekonomistler, sosyal ve siyasi bilimciler bu yaklaşım çeşidine birer örnektir.
- Kişiler Arası Yaklaşım: Kişinin toplum içerisindeki yeri, diğer insanlarla ilişkileri ve onlar üzerindeki etkisini değerlendirir. Sosyal psikologlar bu gruba örnek olarak verilebilir.
- Bireysel Yaklaşım: Bir kişinin davranışlarını, yaşamını, psikolojik sağlığını açıklar. Klinik psikologlar bu gruba örnektir.
Sosyal Psikolojinin Tarihçesi
Psikoloji, Almanya’da bağımsız bir disiplin olarak ortaya çıkmış ve 1870 yılına kadar felsefenin bir alt dalı olarak görülmüştür. 19.yy’ da Leipzig Üniversitesi’nde kurulan psikoloji laboratuvarı, psikolojinin bir bilim dalı haline gelmesine katkıda bulunmuştur. Tam tarihi bilinmemekle birlikte, sosyal psikolojinin 1908 yılında başladığı söylenmektedir. 20.yy’da ise bir bilim dalı haline gelmiştir. Bu bilim dalının öncüsü, “Sosyal Psikoloji” kitabı ile Floyd Henry Allport olarak kabul edilmektedir. Konu üzerine yapılan ilk deney ise, araştırmacı Norman Triplett’in önerisi üzerine gerçekleşmiştir.
Sosyal Psikolojiyi Anlama Amacıyla Yapılan Deneyler
Sosyal psikolojik deneyler, sosyal durumların bireyi nasıl etkilediğini gözlemlemek ve anlamak amacıyla yapılan deneylerdir. Bu deneylerin sonuçlarında, deneklerin davranışları belirli nedenlere bağlanır ya da nedenleri anlaşılmaya çalışılır. En bilinen deney, Milgram’ın 40 kişi ile birlikte yaptığı “İtaat” deneyidir. Bu deneyde kişilere, karşısında olan kişiye zarar vermeleri için emir verilmektedir. Bu emir sonucunda, kişilerin emirlere uymaları ya da uymamaları, sebepleri ile birlikte incelenmiştir. Diğer sosyal psikolojik deneyler şunlardır:
- “Sineklerin Tanrısı” Sosyal kimlik kuramı
- Stanford Hapishane Deneyi
- Kitle Paniği Anatomisi: Dünyalar Savaşı
Sosyal Psikoloji Kuramları Nelerdir?
Sosyal psikoloji, gözleme dayalıdır ve bundan kaynaklı olarak da belli kuramlara tabidir. Bu kuramlar, sonuçların kesinliğini arttırmakla birlikte analiz yapmaya da yardımcı olur. Söz konusu kuramlar şunlardır:
- Psikanalatik kuram
- Sezgisel Kuramlar
- Bağlılık Kuramları
- Sosyokültürel Kuramlar
- Davranışçılık kuramı
- Evrimsel kuramlar
Sosyal Psikologlar Neler Yaparlar?
Sosyal psikologlar, doğrudan zihinsel sağlık alanında çalışmalar yürütmezler. Hastaları, yakın çevreleri ve toplumla olan ilişkilerini araştırarak analiz ederler. Analiz aşamasında eş zamanlı olarak, her iki faktörün birbirleriyle olan etkileşimleri de incelenir. Bu analiz sonucunda sorun anlaşılır ve hastanın da bilgilendirilmesi ile birlikte terapiye başlanır. Terapinin yetersiz olduğunun ya da hastanın terapiye cevap vermediğinin düşünüldüğü zamanlarda, hasta bir psikiyatriste yönlendirilir.
Sosyal Psikologların Çalışma Alanları
Sosyal psikologlar, genellikle akademik alanlarda ve hastanelerde çalışmaktadırlar. Son zamanlarda, eğitim kurumlarında, mühendislik ya da mimarlık firmalarında ve kamu kurumlarında danışman olarak çalışmaktadırlar.
Sosyal Psikolojinin Toplumda Önemi
Sosyal psikolojiye birçok bilim dalında alt dal olarak ve de toplumsal alanda sıklıkla rastlanabilir. Toplum, sosyal psikolojinin temelini oluşturur. Toplumsal problemlerin incelenmesi, sosyal psikologlar ve sosyologlar tarafından gerçekleştirilir. Bu toplumsal problemlerden bazıları şunlardır:
- Suç işleme ve teşebbüste bulunma
- Domestik şiddet
- Akran zorbalığı da dahil olmak üzere tüm zorbalık durumları
- Agresif davranış ve sinir problemleri
- Bireysel ve toplumsal önyargı durumları
Sosyal Psikoloji ve Bireysel Psikolojinin Farklılıkları Nelerdir?
Sosyal Psikoloji ile Bireysel psikoloji, anlam ve çalışma alanı bakımından tamamen farklıdır. Sosyal psikologlar kişinin sosyal durumunu araştırırken, kişilik psikologları ise kişinin içsel ve ruhsal durumlarını araştırır.
Sosyal Psikolojiyi Anlama ve Yorumlama
Sosyal psikolojyi anlamak, kişilerin ve toplumun davranışlarıyla ilgili çözümlenemeyen birçok konuyu aydınlatır. Sosyal psikolojide kişi, yaptığı davranışlarının sonuçlarını yalnızca şahsı adına değil; toplum ve çevresi açısından da değerlendirmelidir ve bunu sağlamanın yolu empatiden geçmektedir. Ayrıca, kişi etrafındaki diğer bireyleri de düşünerek davranmalı ve onlara saygı çerçevesinde yaklaşmalıdır. Ancak bu ilişki modelinin benimsenmesi ile toplumsal sorunlar azalabilir.
Dilerseniz Social Justice Warrior (SJW) Nedir? sorusunu cevapladığımız içeriğimizi de ziyaret edebilirsiniz.
Sosyal psikolojiyi anlayıp yorumlamak, bireylerin, etraflarındaki durum ile olayları doğru ve yansız şekilde analiz edebilmelerine olanak tanır. Doğru şekilde, çevre üstüne ve kendisi üstüne (otoanaliz) gerçekleştirebilen bireyler, bu yolla ruhsal ve sosyal tecrübelerini genişletebilirler. Toplum içerisindeki konumlarından algılama biçimlerine dek, tam anlamıyla bir iyileşme tecrübe etmeleri için duyarlılıklarını geliştirmeleri önem taşır. Yalnızca kendini kabul edebilen bir birey, çevresi ve hayatın getirilerini kucaklayabilir.
