Sağlıklı bir insan olabilmenin temelinde, sağlıklı beslenmek ve düzenli spor yapmak yatmaktadır. Vücudun gereksinim duyduğu besinler, yeteri kadar tüketildiğinde bağışıklık sistemi güçlenir. Bağışıklık sisteminin güçlenmesine yardımcı olan en büyük besin kaynaklarından biri de çinkodur. Bu nedenle de insanların düzenli olarak çinko içeren besinler tüketmesi gerekir.
Çinko, sağlık için gereken en önemli minerallerden biridir. İnsan vücudu çinkoyu doğal olarak üretemediği için, çinko yiyecekler ya da takviyeler aracılığıyla alınır. Bazı gıdalarda doğal olarak bulunan çinko, bazı gıdalara da sonradan eklenir.
Çinko Nedir?
Bağışıklık sistemi, yara iyileşmesi, kan pıhtılaşması, tiroid fonksiyonu, tat ve koku alma duyuları başta olmak üzere çinko, vücudun pek çok normal işlevi için gerekli olan minerallerden biridir. Bununla birlikte çinko, hamilelik, çocukluk ve ergenlik dönemlerinde de normal büyümeyi ve gelişmeyi destekler. Bu nedenle hayatın her evresinde çinko içeren besinler tüketmek oldukça önemlidir.
Çinkonun Sağlığa Faydaları Nedir?
Çinko, çocukların büyümesine ve bağışıklık sisteminin güçlenmesine yardımcı olan bir vitamindir. Düşük çinko seviyeleri, bir kişiyi hastalığa ve rahatsızlığa karşı daha duyarlı hale getirebilir.
Çeşitli bedensel faaliyetler için gerekli olan çinko, vücudun proteinler ve DNA oluşturmasına yardımcı olur. Bununla birlikte çinko, yara iyileşmesine katkıda bulunmanın yanı sıra çocuklukta büyüme ve gelişmede büyük bir rol oynar. Fasulye ve balık gibi gıdaların çinko içeren besinler arasında yer almasına ek olarak, çinko, besin takviyesi şeklinde de kullanılabilir.
Bağışıklığı Güçlendirmesi
Bağışıklık siteminin düzgün bir şekilde çalışabilmesi için insan vücudunun çinkoya ihtiyacı vardır. Düşük çinko seviyeleri pnömoni gibi enfeksiyonların riskini arttırabilir.
İshal Tedavisi
Çinko takviyeleri, Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından ishalli yenidoğan bebekler için önerilmektedir. Özellikle dengeli beslenmeyen kişilerde de çinkonun, ishal ataklarının uzunluğunu azalttığı gözlemlenmiştir.
Yaraları İyileştirmesi
Cilt sağlığında büyük bir rol oynayan çinko, yaraların hızlı iyileşmesinde de büyük bir rol oynar. Özellikle kronik yaraları olan insanlar için, çinko takviyesi son derece önemlidir. Bununla birlikte çinko, cilt onarımında ve enfeksiyon önlemede de büyük bir rol oynar. Çinkonun iyileştirme etkisine sahip olduğu cilt hastalıkları ise şunlardır:
- Bebek bezi dermatiti
- Hidradenitis süpürativa
- Atopik dermatit
- Akne vulgaris
Kronik Hastalıklar
Antioksidan özelliklere sahip olan çinko, oksidatif stresin azalmasına yardımcı olabilir. Bilim insanları, oksidatif stresin hipertansiyon, diyabet ve metabolik sendromun diğer özellikleri gibi kronik hastalıklarla bağlantılı olduğuna inanmaktadır.
Öğrenmeyi ve Hafızayı Güçlendirmesi
Kemirgenlerde yapılan deneylere göre çinko, bilişsel işlevi arttırmada bir role sahiptir. Bu deneye göre, çinko takviyesi alan kemirgenler, düşünme ve hafızayı içeren görevlerde daha iyi performans göstermişlerdir. Ancak yine de öğrenmeyi ve hafızayı güçlendirmesi konusunda çinkonun direkt bir etkisinden söz etmek mümkün değildir.
Cinsel Sağlığı İyileştirmesi
Hormon dengeleyici özelliği sayesinde çinko, özellikle erkek cinsel sağlığında önemli bir rol oynar. Bir erkekte çinko seviyesinin az olması gecikmiş cinsel gelişime, üreme sorunlarına ve diğer cinsel sağlık problemlerine neden olurken çok olması da spermin bozulmasına neden olabilir.
Yaşa Bağlı Makula Dejenerasyonu
Ulusal Sağlık Enstitüleri’ne (NIH) göre çinko, retina hücrelerini korur. Bununla birlikte çinko, yaşa bağlı makula dejenerasyonu ve görme kaybının ilerlemesini yavaşlatmaya da yardımcı olabilir. Ancak dejenerasyonu tamamen durdurmak olası değildir. Araştırmalara göre çinko yetersizliği, bu bozulmanın gelişmesinde rol oynuyor gibi görünse de bulgular henüz kesin değildir.
Çinko Eksikliği Nedir?
Genellikle yetersiz beslenmeden kaynaklanan çinko eksikliği, bazı durumlarda malasorbsiyon, diyabet, kanser, karaciğer rahatsızlıkları ve orak hücre hastalığı gibi kronik hastalıklardan da kaynaklanabilir. Çinko eksikliği yaşayan kişilerde şu semptomlar görülebilir:
- İshal
- İştah azalması
- Tat almada değişiklikler
- Çocukluk çağındaki gecikmiş büyüme
- Yüksek enfeksiyon riski
- Doğurganlıkta sorunlar
- Cilt ve göz lezyonları
- Yaraların geç iyileşmesi
- Düşünmede yavaşlama
Bununla birlikte düşük çinko düzeyi; sıtma, HIV, tüberküloz, kızamık ve zatürre gibi bulaşıcı hastalıklara yakalanma riskini de arttırmaktadır.
Çinko Toksisitesi Nedir?
Aşırı çinko alımı istenmeyen yan etkilere neden olabilir, tıpkı çinko eksikliğinin sağlık sorunlarına yol açması gibi. Çok fazla çinko alımı, hem akut hem de kronik semptomlara neden olabilen çinko zehirlenmesinin en yaygın nedenidir. Toksisite belirtileri ise şunları içerir:
- Kusma ve mide bulantısı
- İştahsızlık
- İshal
- Karın ağrısı
- Baş ağrısı
- Bağışıklık sistemi disfonksiyonu
- Düşük HDL kolesterol seviyeleri
Aşırı çinko tüketimi, beslenme eksikliklerine yol açabilir. Örneğin, kronik olarak yüksek çinko alımı, bakır ve demir emilimini engelleyebilir.
Dilerseniz BCAA Ne İşe Yarar? sorusunu cevaplamış olduğumuz içeriğimizi ziyaret edebilirsiniz.
Çinko İçeren Besinler Nelerdir?
Pek çok hayvansal ve bitkisel besinde doğal olarak bol miktarda çinko bulunduğu için çoğu insan, çinkoyu yeterli miktarda tüketebilir. Çinko içeren besinler ise aşağıdaki gibidir:
- Kabuklu deniz ürünleri: Başta istiridye olmak üzere yengeç, midye, ıstakoz ve deniz tarağı çinko açısından oldukça zengindir.
- Et: Ülkemizde tüketilmiyor olsa da domuz eti en yüksek çinko oranına sahip et türüdür.
- Kümes hayvanları: Hindi ve tavuk çinko içeren besinler arasında en çok tercih edilen yiyeceklerdir.
- Balık: Pisi balığı, somon, dil balığı ve sardalye en çok çinko içeren balıklardır.
- Baklagiller: Nohut, mercimek ve barbunya gibi baklagiller çinko açısından zengindir.
- Kuruyemiş ve tohumlar: Kabak çekirdeği, kaju fıstığı ve kenevir tohumu, çinko içeren besinlerdendir.
- Süt ürünleri: Süt, tereyağı, yoğurt ve peynir çinko açısından oldukça zengin besinlerdir.
- Sebzeler: Mantarlar, lahana, bezelye, kuşkonmaz ve pancarlar en çok çinko içeren sebzelerdir.
- Tahıllar: Kinoa ve yulaf gibi tahıllar zengin çinko kaynaklarıdır.
Gıdaların pek çoğu, doğal olarak çinko bakımından zengin olsa da kahvaltılık gevrekler, unlu mamuller ve atıştırmalık barlar gibi bazı gıdalar da çinko ile güçlendirilmiştir.
