Analoji, hem eğitimde hem de felsefe konularında kullanılan bir terim olarak karşımıza çıkmaktadır. Kelime anlamı olarak benzeşim ve temsil gibi anlamlara gelen analoji aslında temel olarak bir akıl yürütme yöntemi olarak tanımlanabilir. Çevremizde bulunan nesnelerin bazıları birbirine benzer özellikler taşır ve bu yüzden aynı kategoriler içerisinde yer alırlar. Analoji de bu benzerlikleri kullanarak nesneleri ya da olayları aynı kategorilerde görebilmemizi sağlar. Aslında analojinin ne olduğunu anlamak için kesinlikle analoji örnekleri üzerinden incelenmesi gerekir. Biz de bu yazıda tam olarak bunu yapmak istiyoruz.
Örneğin Dünya’nın kendi ekseni etrafında döndüğünü ve bu sayede gece ve gündüz kavramlarının oluştuğunu ele alalım. Başka bir gezegen olan Mars için de kendi ekseni etrafında döndüğünü bildiğimiz zaman Mars’ta da gece ve gündüz kavramlarının oluştuğu sonucuna varabiliriz. Burada yapılan akıl yürütme yöntemi analojidir. İki şey arasında bulduğumuz benzerlik sonucunda bir tanesi hakkında sahip olduğumuz sonucun diğer şeyde de geçerli olduğu sonucuna akıl yürüterek ulaştık.
Eğitim ve Felsefede Analoji
Eğitim ve felsefe analoji kavramının en çok karşımıza çıktığı alanlar gibi gözükebilir. Ancak bunlar dışında da antropoloji, psikoloji ve astronomi gibi benzetmeler sayesinde sonuçlara varmak isteyen bilgi dallarının kullandığı bir sonuca ulaşma ya da problem çözme yöntemidir. Bu bilgi dallarında bu sonuçlar daha sonra deneylerle ve gözlemlerle desteklenmek üzere ele alınırlar. Felsefede de buna benzer bir şekilde bir düşünme tekniği olarak kullanılır. Zaten aslen bir felsefe terimidir. Ancak bizim günümüzde en çok gördüğümüz kullanım alanı eğitimdedir.
Eğitim alanında özellikle okul öncesi eğitimde çocukların zihin gelişimlerini desteklemek için kullanılır. Çünkü bu çağdaki çocuklar gördükleri ve deneyimledikleri şeylere karşı oldukça meraklı ve araştırmacı tavırlar sergilerler. Bu yüzden hayal güçlerinin el verdiği şekilde birçok soru sormaya ve gördükleri, deneyimledikleri şeyleri anlamaya çalışmaktadırlar. Bu noktada çocukların bu eğilimlerini desteklemek ve onlara anlamaya çalıştıkları şeyleri anlatabilmek için analoji kullanmak çok mantıklı bir yöntemdir. Bu sayede çocukların öğrenme kabiliyetleri geliştirilebilir. Örnek olarak kalp organının bir pompaya benzetilmesi çocuk zihninde kalbin işleyişi ile alakalı bir mekanizma canlandırmaktadır.
Analoji Türleri ve Örnekleri
Sahip olduğumuz her analoji aynı şekilde ele alınmamaktadır. Çünkü her analoji kendi biçimde farklı bir benzetme ya da temsil içermektedir. Bu yüzden analoji kavramını örnekleri üzerinden ele almanın çok daha iyi olacağını söylemiştik. Bu örneklendirmeleri de genel olarak dört tür altında yapmaktayız. Bu türleri şöyle sıralayabiliriz.
- Basit Analojiler
- Hikayeleştirilmiş Analojiler
- Oyunlaştırılmış Analojiler
- Resimleştirilmiş Analojiler
Basit Analojiler
Bu türde kavramların direkt olarak benzer özellikleri üzerinden bir benzetme tekniği kullanılır. Örneğin yukarıda söylediğimi kalbin pompaya benzetilmesi ya da fotoğraf makinesinin göze benzetilmesi söylenebilir.
Hikayeleştirilmiş Analojiler
Eğitimde asıl kullanılan analoji örnekleri bu türde yer almaktadır. Adından da anlaşılabileceği üzere bu türdeki benzetmeler hikayeleştirme yoluyla yapılır. Böylece çocuklar benzerlikleri ve nesneler arasındaki ilişkileri daha sağlam bir şekilde kurabilirler. Vücudumuzun bağışıklık sisteminin bir kalenin savunma sistemine benzetilmesi bu türde bir örnek olabilir. Bu şekilde yapılan çizgi filmler bile bulunmaktadır.
Oyunlaştırılmış Analojiler
Bu da aslen eğitimde kullanılan bir analoji türü olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu türdeki örneklerde benzetmeler çocuklara oyunlaştırılarak anlatılmaktadır. Örneğin organların nasıl çalıştığı beynin onlara verdiği emirler üzerinden oyunlaştırılarak anlatılabilir.
Resimleştirilmiş Analojiler
Benzetmelerin resimler ya da çeşitli görseller aracılığı ile yapıldığı analojilere resimleştirilmiş analojiler demekteyiz. Görseller çocuklar açısından oldukça iyi bir hafıza geliştirme materyalidir. Bu yüzden analojilerde görsel kullanımı da benzerliklerin daha iyi anlaşılması ve daha sağlam kurulmasına yol açar.
Bazı Analoji Örnekleri
- Vücut kan dolaşımımızın bir şehir trafiğine benzetilmesi.
- Yaşadığımız hayatların bir yarışa benzetilmesi.
- Öğrenci yetiştirilmesinin bir fidan yetiştirmeye benzetilmesi.
- İnşaat çalışanlarının karıncalara benzetilmesi.
- Bebeklerin anne karnında gelişmesinin tırtılların kozalarında gelişmesine benzetilmesi.
- Yazarın kaleminin savaşçıların kılıçlarına benzetilmesi.
- Beynimizin bilgisayardaki hard disklere benzetilmesi.
- Gözlerimizin fotoğraf makinelerine benzetilmesi.
- Fotosentezin insanların yemek yapmasına benzetilmesi.
- Vücudumuzdaki beyaz hücrelerin savaşan askerlere benzetilmesi.
- Vücudumuzdaki savunma sisteminin bir kaleye benzetilmesi.
- İnsanların güçlü ve cesur olduğunu belirtmek için aslana benzetilmesi.
- Bir yeşil sebzenin sağlıklı olduğu bilgisinden yola çıkarak diğer yeşil sebzelerin de sağlıklı olduğunu düşünmek.
Dilerseniz Düşünceyi geliştirme yolları adlı içeriğimizi de inceleyebilirsiniz.
Sizler için değinmeye çalıştığımız Analoji örnekleri genel olarak bu şekildeydi, güncel birçok başlık için bizleri takip etmeye devam edin.
